Cykady (Cicadetta) w Polsce

[Jacek Kurzawa]

Mam cykadę z Bieszczad, leżała martwa, świeża na kamienistej leśnej drodze. Okaz na szczęscie jest, chociaż uszkodzony.

Wygląda, że jest to jeden z gatunków kompleksu Cicadetta montana (C.montana, C.brevipennis, C. cerdaniensis, C.macedonica i C.podolica (ta jest w Krzyzanowicach w dol.Nidy). Tylko, że chyba oznaczenie martwego okazu będzie niemożliwe, bo gatunki oznacza się po charakterystyce wydawanego dźwięku!!!!

Ile jest wogóle gatunków cykad w Polsce?

Na podst. Gogala, Trilar, 2004 wychodzi że obecnie jest 5, może być 6 gat.:
1. C.montana
2. C.brevipennis
3. C.cerdaniensis
4. C.macedonica
5. C.podolica
6. C.cantilatrix sp.n. (?)

Ostatnio stwierdzono w Polsce gatunek piewika znanego z Pirenejów tj. Cicadetta cerdaniensis i równocześnie JÉRÔME SUEUR & STÉPHANE PUISSANT opisują nowy gatunek Cicadetta cantilatrix sp. nov. (2007) na podstawie wydawanego dźwięku (!). Gatunek wyodrębniony jest z Cicadetta cerdaniensis i może on występować również w Polsce. (komplex C.montana)

Ciekawe, że nasz piewik z Krzyżanowic C.podolica też odznacza się nieco innym dźwiekiem niż te ze ze Słowenii. Czy to odrębne gatunki, czy może po prostu nasze mówią do siebie po polsku a tamte po słoweńsku?
Bardzo ciekawy temat!

Więcej informacji znajdziemy tutaj:
http://www.cicadasong.eu/tibicinidae/ci ... ntana.html
i na dole strony pliki pdf do pobrania i do postudiowania
oraz tutaj: http://www2.arnes.si/~ljprirodm3/cantilatrix.htm

[Rafał Ruta]

"Prawdziwa" Cicadetta cerdaniensis występuje w Pirenejach, a to co z Polski wykazywano pod tą nazwą, to właśnie ów nowy gatunek, C. cantilatrix. Zaznaczono to zresztą w opisie C. cantilatrix.
Co ciekawe, krajowe cykady występują też na północy kraju. Znam stanowiska na kserotermach w dol. Noteci.

[Jacek Kurzawa]

Czyli wcześniejsze prace wymieniają ten nowy gatunek jako C.cerdaniensis, choć w rzeczywistości jest to poźniej opisany C.cantilatrix.

Nie pasuje mi tu coś - C.cantilatrix opisany jest na podstawie nagrań (!) okazów z Francji (holotyp i paratypy):

Cicadetta cantilatrix sp. nov.
Type material. Holotype male: “Haute-Isle, N 49°05.080’, E 001°39.816’, Alt. ? 55 m” [label rectangular, white, with black margins, manuscript], “16-VI-2006, Val d’Oise (95), France, S. Gadoum & J. Sueur réc.”
SUEUR & PUISSANT (2007). Similar look but different song: a new Cicadetta species in the montana complex (Insecta, Hemiptera, Cicadidae).

Skąd więc taka informacja, że właśnie ten gatunek jest w Polsce?

Druga sprawa:

to co z Polski wykazywano pod tą nazwą, to właśnie ów nowy gatunek, C. cantilatrix. Zaznaczono to zresztą w opisie C. cantilatrix.

W opisie gatunku rzeczywiście to napisano, nie doczytałem

Abstract
The Cicadetta montana species complex includes six cicada species from the West-Palaearctic region. Based on acoustic diagnostic characters, a seventh species Cicadetta cantilatrix sp. nov. belonging to the complex is described. The type-locality is in France but the species distribution area extends to Poland, Germany, Switzerland, Austria, Slovenia, Macedonia and Montenegro. The calling song sequence consists of two phrases with different echemes. This calling pattern clearly differs from those produced by all other members of the complex, including C. cerdaniensis, previously mistaken
with the new species. This description increases the acoustic diversity observed within a single cicada genus and supports the hypothesis that sound communication may play a central role in speciation.

Mielibyśmy zatem w Polsce(?):
1. C.montana
2. C.brevipennis
3. C.macedonica
4. C.podolica
5. C.cantilatrix

[Pawel Jaloszynski]

Skąd więc taka informacja, że własnie ten gatunek jest w Polsce?

Dokladnie z tej samej publikacji:

"Distribution (Fig. 8). In France, the species is also present in Bourgogne (Nièvre). Due to their evident acoustic similarities and distribution pattern, the records of C. cerdaniensis in Slovenia (Gogala & Trilar, 2004), Switzerland (Hertach, 2004), Austria (Trilar & Holzinger, 2004), Germany (A. Staudt in Trilar & Holzinger, 2004), Macedonia (Gogala, et al., 2005), Montenegro and Poland (Trilar, et al., 2006), can now be attributed to C. cantilatrix sp. nov."

Pawel

[Swagman]

co do C.podolica to Krzyżanowice nie są jedynym miejscem jej występowania- znalazłem ją na kueście gipsowej ciągnącej się od Krzyżanowic do Gacek jeszcze w 2 miejscach - czy występuje dalej{teren jest przedzielony drogą i ok 200m pól uprawnych a także zakładami Nida Gips jednakowoż szanse są że w okolicy Woli zagojskiej tez może być

[CARABUS12]

05.VI.2007 Polska
Chyrowa ad. Dukla
Przełęcz Dukielska

jeśli ktoś potrafi to proszę o oznaczenia
z góry dziękuje
czy może to być C.montana??????????
Pzdr.

[CARABUS12]

to jeszcze jedna fota

P.S.
ma zamiar drążyć temat
aż do skutku

[Jacek Kurzawa]

Tylko, że chyba oznaczenie martwego okazu będzie niemożliwe, bo gatunki oznacza się po charakterystyce wydawanego dźwięku!!!!

Mozna o tym przeczytać w wielu pracach na temat cykad, np w tej:

MATIJA GOGALA, TOMI TRILAR (2004). Bioacoustic investigations and taxonomic considerations on the Cicadetta montana species complex (Homoptera: Cicadoidea: Tibicinidae).
ABSTRACT
Recent bioacoustic investigations have shown that Cicadetta montana Scopoli 1772 is a complex of morphologically similar sister species that are best characterized by their song patterns.

Reasumując - przy spotkaniu cykady o i le to możliwe trzeba ją nagrać, a okaz niekoniecznie schwytać. Sam dzwięk bedzie wystarczająco dobrym dokumentem.

Z innej strony na to patrząc - jesli czegoś nie można oznaczyć ze 100% pewnością, to trzeba oznaczyć do kategorii dla której mamy 100% pewności (najczęściej pozostaje do rodzaju w tym przypadku "complex").

[Swagman]

Wyglada na samiczkę C. montana i taki adres strony : http://www.cicadasong.eu/tibicinidae/ci ... ntana.html

[Slawciu]

Dziś trafiłem w terenie trzy takie cykady:

[Łukasz Buglowski]

Tak A'propos :
Gdzie można spotkać cykady? Występują tylko na terenach górskich, czy na nizinach też są spotykane...?
Z tego co wiem to Cicadetta podolica est pod ochroną, a reszta?
Slawciu następnym razem zawsze warto podać miejsce i datę

[Slawciu]

Nie mogę podac miejsca z wiadomych przyczyn... Chciałbym jeździc w to miejsce ze świadomością, że zawsze mam szanse trafic na fajny gatunek do fotografowania. Spotkana dzisiaj.

[Delog]

Nie mogę podac miejsca z wiadomych przyczyn... Chciałbym jeździc w to miejsce ze świadomością, że zawsze mam szanse trafic na fajny gatunek do fotografowania. Spotkana dzisiaj.

Byliśmy tam razem. Myślę Sławku, że można powiedzieć, że sprawa dotyczy Ponidzia, jednak nie Krzyżanowic. Wydaje się, że musimy pozostać przy determinacji Cicadetta montana species complex, jakkolwiek interesująco wyglądałaby opcja C. podolica (do Krzyżanowic jest góra 5 kilosów od stanowiska, na którym fotografowaliśmy owada)

[Slawciu]

W sumie nie mamy pewności. Nikt mądry nie podejmie się oznaczenia gatunku. Słyszec, nie słyszeliśmy, więc wszystko jest możliwe...

[PawełB]

naprawdę myślicie że ktoś przyjedzie wyłapać cykady? Ile osób zbiera homoptera?

A poza tym - jaki cykl życiowy mają polskie cykady - 2-3 lata czy więcej?

[Salticus]

W ostatnich latach ukazały się dwie prace na temat krajowych cykad. Jedna z nich, autorstwa Anny Klasy i Ewy Bokłak, przedstawia wyniki obserwacji cykady Cicadetta cantilatrix w Ojcowskim Parku Narodowym. Autorki w latach 2006-2014 potwierdziły występowanie tego gatunku na dwóch stanowiskach w dolinie Prądnika. C. cantilatrix zasiedla tam kserotermiczne stoki o wystawie południowej i południowo-zachodniej w otoczeniu ciepłolubnych zarośli i grądów, unika jednak zarośniętych, ocienionych muraw oraz piargów. Autorki planują kontynuację badań nad występowaniem i biologią tego gatunku w Ojcowskim Parku Narodowym.

Klasa A., Bokłak E. 2015. Cykada Cicadetta cantilatrix w Ojcowskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 71 (2): 108–115. pdf


Druga praca, mojego autorstwa, omawia występowanie cykady podolskiej Cicadetta concinna nad dolną Nidą w województwie świętokrzyskim. W latach 2011-2014 (w artykule uwzględniono obserwacje z lat 2011-2013) potwierdziłem występowanie tego gatunku na trzech sąsiadujących ze sobą stanowiskach na Garbie Krzyżanowickim (północno-zachodni fragment kuesty gipsowej ciągnącej się wzdłuż doliny Nidy) oraz znalazłem nowe stanowisko na Garbie Pińczowskim, położone w odległości ok. 10 km od poprzednich. Cykady zasiedlają tam kwietne murawy kserotermiczne porastające południowe i południowo-zachodnie stoki gipsowych i wapiennych wzgórz. Nie znalazłem tych owadów w dogodnych dla nich siedliskach położonych na kueście gipsowej na południowy wschód od Garbu Krzyżanowickiego ani nie udało mi się potwierdzić ich obecności na stanowisku koło Wiślicy, skąd podawano je 60 lat temu. Ciekawostką jest obserwacja drapieżnictwa gąsiorka na cykadzie na nowym stanowisku koło Pińczowa.

Występowanie cykady podolskiej Cicadetta concinna (Germar, 1821) (Hemiptera, Cicadidae) w Polsce. Naturalia 2: 81-88. pdf


Badania nad rozmieszczeniem i przynależnością gatunkową cykad z kompleksu gatunkowego Cicadetta montana prowadzę także w innych rejonach Polski (m.in. dzięki życzliwości dwóch forumowiczów, którzy udostępnili mi dokładne namiary na miejsca, gdzie obserwowali te owady). Niemal pewne jest występowanie u nas, oprócz dwóch gatunków wymienionych powyżej, także C. montana sensu stricto, która zamieszkuje siedliska leśne, wymaga to jednak potwierdzenia bioakustycznego. Mam nadzieję, że za jakiś czas będę mógł tutaj donieść o kolejnej pracy na temat tych ciekawych owadów.

[PawełB]

trochę informacji o biologii:

http://www.niezapominajki.pl/aktualnosc ... -narodowym

[Rafał Celadyn]

...w zeszłym roku pstryknałem wylinkę (podejrzewam, że cykady) podczas focenia dwulistników 10.06.2015 w Kalinie-Lisiniec niedaleko Miechowa. To stanowisko mniej wiecej w połowie drogi między Pińczowem a Ojcowem....ciekawe który to gatunek tam śpiewa ...

Rafał

[Salticus]

trochę informacji o biologii:

http://www.niezapominajki.pl/aktualnosc ... -narodowym

Link nie działa...

...w zeszłym roku pstryknałem wylinkę (podejrzewam, że cykady) podczas focenia dwulistników 10.06.2015 w Kalinie-Lisiniec niedaleko Miechowa. To stanowisko mniej wiecej w połowie drogi między Pińczowem a Ojcowem....ciekawe który to gatunek tam śpiewa ...

Tak, to wylinka cykady. Na kserotermie może być C. cantilatrix albo C. concinna. Na Wyżynie Miechowskiej spodziewam się raczej tej pierwszej, w terenie można ją pewnie oznaczyć tylko po "śpiewie" (c. podolską da się rozpoznać także po ciemnych zyzgakach na końcu skrzydeł).

[mwkozlowski]

natomiast ten obrazek jest z 12 czerwca 2014 r. z Polichna k. Pinczowa; jak tam jest z cykadami? było podejrzanie cicho...

[Salticus]

Na Polichnie żyje C. cantilatrix. W przeciwieństwie do cykady podolskiej, która gra dość głośno, ten gatunek "śpiewa" na górnym skraju zakresu częstotliwości odbieranych przez ludzkie ucho (w zakresie 11-18 kHz). "Gołym" uchem da się ją usłyszeć tylko w dobrych warunkach (brak wiatru) i z bliska, z odległości najwyżej kilku metrów, i jest to mało efektowne, ciche brzęczenie.

[Jacek Kurzawa]

A mógłbyś w osobnym wątku opisać, albo w tym wskazać źródła do informacji, jak zbudować, z czego, odpowiedni zestaw do nagrywania cykad? Generalnie ciekaw jestem, jaki to musi być mikrofon.

[Salticus]

Zawodowi badacze używają mikrofonów zwykłych i ultradźwiękowych w zestawieniu z czaszą paraboliczną o średnicy ponad 50 cm (szczegóły w tym artykule na str. 7). Tu i tu można zobaczyć taki zestaw w akcji (kliknij na zdjęcia, żeby je powiększyć).

Nie dorobiłem się jeszcze takiego mocarnego sprzętu, od niedawna mam do dyspozycji znacznie skromniejszą "parabolę" pochodzącą stąd. Na razie wykorzystywałem ją do nagrywania prostoskrzydłych, w tym roku sprawdzę jej przydatność do cykad. Wcześniej nagrania wykonywałem rejestratorem Olympus z użyciem wbudowanych mikrofonów i dawało radę, tylko trzeba było podejść blisko do grającej cykady. Na tej stronie można posłuchać nagrania głosu cykady podolskiej zrobionego tą metodą (mam wrażenie, że trochę odszumiane przez autorów strony, później udało mi się zrobić czystsze).

[Jacek Kurzawa]

Dziękuję, o to chodziło. Teraz się wyjaśniło, do nagrań używany jest mikrofon elektretowy (szczególny rodaj mikr. pojemnościowego) zwany często jako "mikrofon kierunkowy paraboliczny". https://pl.wikipedia.org/wiki/Mikrofon_elektretowy
Problem z nagraniami jest większy, gdy dźwięk jest bardzo cichy (niż wysoki), wtedy potrzebny jest mikr o wiekszej czułości. Akurat z dużej odległości dźwięk wyłapie ta ogniskująca parabola. No ciekawe.