Cupedidae, Ommatidae

[Pawel Jaloszynski]

Z braku lepszego miejsca, będzie w "ogólnym".

Archostemata to podrząd chrząszczy, którego dzisiejsi przedstawiciele są tylko nędznymi niedobitkami mezozoicznej świetności, kiedy to w najlepsze rozkwitały rodziny Cupedidae i Ommatidae. Dzisiaj znanych jest ok. 40 gatunków, większość z nich należy właśnie do wymienionych rodzin, a każda z pozostałych - Micromalthidae, Crowsoniellidae i Jurodidae (ta ostatnia ciągle "pływa" w systemie) - ma tylko po jednym współczesnym przedstawicielu. Obecnie Cupedidae występują w obydwu Amerykach, Afryce, Azji i Australii, a Ommatidae w Ameryce Południowej i Australii, jednak obydwie te rodziny jeszcze niedawno zamieszkiwały Palearktykę, w tym Cupedidae były i u nas, w Europie, o czym świadczą znaleziska datowane na raptem dwa miliony lat temu.

U tych dwóch rodzin, które chciałbym tutaj zaprezentować, rzuca się w oczy smukły kształt ciała, siateczkowane pokrywy i łuski na kutikuli; większość cech unikalnych dla Archostemata i diagnostycznych dla rodzin wymaga już dokładniejszych oględzin - w grę wchodzą np. takie struktury jak przekształcone prementum z silnie zmodyfikowaną muskulaturą czy unikalny kształt basalare (to taki maleńki skleryt u nasady skrzydła); wiele cech definiujących tę grupę występuje u larw. Te ostatnie, bardzo słabo poznane, związane są z zagrzybionym drewnem.

W obrębie Archostemata rodzina Cupedidae wyróżnia się m.in. rozszerzonym przedostatnim członem stopy i modyfikacją żuwki zewnętrznej; imagines są najprawdopodobniej pyłkożerne. Należy tu dziewięć rodzajów skupiających 31 gatunków. Ommatidae to dzisiaj tylko dwa rodzaje obejmujące sześć znanych gatunków; charakterystyczne są dla nich m.in. zmodyfikowane żuwaczki z prawie pionowo ustawioną krawędzią tnącą i wierzchołkowe sensylla głaszczków położone w głębokich jamkach. O preferencjach pokarmowych Ommatidae właściwie nic nie wiadomo.

Jak już wspominałem przy okazji pokazywania kusaków z rodzaju Glenus, prezentowane zdjęcia były robione w partyzanckich warunkach w Muzeum Zoologicznym w Kopenhadze. Okazy są kiepsko spreparowane i zabrudzone, jednak mitologiczna otoczka związana z tymi tajemniczymi chrząszczami powinna w pewnym stopniu rekompensować braki estetyczne.

Na zdjęciach:

Cupedidae1:
Adinolepis mathesonae - Australia
Cupes capitatus - USA
Priacma serrata - USA

Cupedidae2:
Prolixocupes latreillei - Chile
Tenomerga cinerea - USA
Tenomerga mucida - Japonia

Ommatidae:
Omma stanleyi - Australia
Tetraphalerus sp. - Ameryka Południowa