Polskie Forum Entomologiczne

Wiosna to najlepszy okres na poznawanie Elachistidae. Jest to rodzina , którą lepidopterolodzy zajmują się niechętnie. Są drobne, jest wśród nich wiele grup bardzo podobnych gatunków, a aparaty kopulacyjne są podobne i trudne do odróżnienia. Literatury przydatnej do oznaczania jest niewiele, najbardziej przydatna jest książka z serii Fauna Entomologica Scandinavica: E. Traugott-Olsen i E. Schmidt-Nielsen, 1977, The Elachistidae (Lepidoptera) of Fennoscandia and Denmark, 299 ss.
Współcześnie Elachistidae są traktowane jako superrodzina, do której włączone są np. Depressariidae i szereg innych mniejszych rodzin (relacje pokrewieństw ustalane na podstawie badań DNA). Tym niemniej zróżnicowanie morfologiczne jest tu tak wielkie, że trudno oprzeć się wrażeniu, że jest to piękny przykład lumperstwa.
Do Elachistidae należy podejść od strony ich bionomii. Ogromna większość gatunków żyje na trawach, mniej na turzycach, a nieliczne wyjątki na roślinach z klasy dwuliściennych. O tej porze roku należy szukać min na trawach i turzycach. Do najwcześniej pojawiających się gatunków należą Elachista poae na Glyceria maxima i Elachista maculicerusella na Phalaris arundinacea. Sprawdzoną metodą hodowli jest użycie szklanej lub plastikowej rurki. Liście traw owija się zmoczonym papierowym ręcznikiem i wkłada do rurki. Jeden jej koniec jest zasklepiony wspomnianym ręcznikiem, drugi zabezpiecza się gazą. Dzięki temu liście traw długo pozostają żywe i gąsienice mają co jeść. Problem polega na umiejętności rozpoznawania traw w stanie, gdy nie ma kłosów. Można je zidentyfikować później. Ze względu na wąską specjalizacje pokarmową trzeba szukać właściwych traw, bo tylko tam jest szansa na znalezienie gatunku.
Na początek mina i poczwarka E. maculicerusella - co ciekawe poczwarki mogą być zarówno żółtobrunatne, jak i czarne.

Wyczerpujący opis zachęca do hodowli niewielkich motyli z tej grupy. W wielu przypadkach osobiście miałem problemy z wiedzą botaniczną i cierpliwością, końcowy efekt był przewidywalny.
Pozwolę sobie na dodanie moich skromnych zdjęć z lokalizacją, (niestety tylko) obserwacji gatunku: Słowacja, Burdov, druga połowa czerwca.

Jak już o Elachistidae, to też mam ich trochę. Niektóre wstępnie oznaczone, kilka próbowałem po kopulatorach, ale mam do tego za słaby sprzęt - więc czekają.
Na początek dwa wspomniane na początku wątku Elachista poae i Elachista maculicerusella. Dalej wyhodowane przeze mnie Elachista gangabella z Brachypodium sylvaticum i Elachista tengstromi z Lusula pilosa. No i dwa jak mi się wydaje dość charakterystyczne - Elachista utonella i Elachista albidella.
W przypadku błędów w oznaczeniach proszę o weryfikację jeżeli to tylko możliwe.

Elachista (Elachista) eleochariella (Stainton, 1851) = Biselachista eleochariella (Stainton, 1851). Wykazywany z następujących krajów: AU, GB, DT, DK, IR, LT, LV, NR, PL, SU - europejska cz., FE, FR, SW.
Larwy żyją na: Carex flacca (Turzyca sina), C. panicea (Turzyca prosowata).
Elachista (Elachista) freyerella (Hubner, 1825) = Cosmiotes freyerella (Hubner, [1825]). Wykazywany w: AL, AU, BG, FR, DT, GR, DK, IR, ES, IT, LT, LV, NL, NR, PL, RO, SU- europejska cz., FE, FR, CZ, CH, SW , ES, kraje powstałe z byłej Jugosławii.
Larwy żyją na wielu gatunkach traw np. Wiechlinach i innych. Oba przedstawione gatunki pozyskałem jako imaga.

Elachista (Elachista) differens (Parenti, 1978). Z dostępnej literatury wynika, że był notowany w krajach: CH, FR, DT, IT, na Korsyce. Mój egzemplarz pozyskałem z Albanii. Czy wstępne oznaczenie jest prawidłowe?
Jeżeli tak, to będzie pierwsze stanowisko po wschodniej stronie Adriatyku, a dokładniej Morza Jońskiego?
Z tym pytaniem zwracam się do Szanownych Forumowiczów, zaznajomionych i kompetentnych w tej grupie motyli. Wykonany preparat "na moje oko" prowadzi do tego gatunku.   Rośliną żywicielską gąsienicy jest: Carex ferruginea (Turzyca mocna).

Tempo rozwoju na wiosnę jest bardzo szybkie. W ciągu tygodnia od zebrania gąsienic już wylęgły się postacie dorosłe obu gatunków.
Oznaczenia gatunków na zdjęciach są O.K. Adamowi sugerowałbym sprawdzenie tożsamości E. eleochariella na podstawie preparatu aparatu kopulacyjnego. Wśród E. utonella są jasno ubarwione formy i można je pomylić z E. eleochariella. Oba gatunki lubią tereny podmokłe. E. utonella jest często spotykany, łowiłem go i hodowałem często z różnych turzyc, ale E.eleochariella jeszcze nie znalazłem.
Wśród Elachistidae żyjących na trawach są dwie strategie życiowe. Większość gatunków zimuje jako mala gąsienica, na wiosnę dorasta i w maju-czerwcu lata imago. Druga grupa kończy wzrost jesienią, zimuje w minie i na wiosnę się przepoczwarcza, ale poza miną, bo liść ulega dekompozycji. W warunkach hodowli, można gąsienicę po prostu wyjąć z miny i pozwolić jej się przepoczwarczyć np. między skrawkami pogniecionego papieru. Należy tu pokazana przez Marka E. gangabella, a ponadto E. compsa, E. apicipunctella i kilka innych. Miny gatunków żerujących na turzycach pojawiają wczesnym latem, a niektóre z nich np. E. alpinella dopiero w lipcu. W miarę jak będą się pojawiały następne gatunki postarm się podać więcej wiadomości na ich temat.

I teraz mam dylemat związany z brakiem wzorca, do porównania domniemanego E. eleochariella. Z tych materiałów jakie  posiadam, widzę podobieństwo do E.utonella. W tym aparacie zakończenie eadoeagus wydaje się "stępione".

Na zdjęciu jest Biselachista utonella. Charakterystyczny jest kątowo załamany dolny brzeg walwy. E. eleochariella ma walwę równomiernie zakrzywioną. Ilustracje są w pracy Parentiego i Pizzoletiego z 2015 roku, która rewiduje europejskie gatunki z rodzaju Biselachista. Można pobrać PDFa z Lepiforum.de. Gdyby to nie było możliwe to mogę przesłać na maila.

Myślę że jest to Elachista differens. Bardzo charakterystyczne jest zakończenie edeagusa, a i inne cechy też się zgadzają. Taki wniosek mam po obejrzeniu tego gatunku na Lepiforum.de

Kilka kolejnych gatunków łowionych jako imago.
Fot 9 Perittia herrichiella (Herrich-Schäffer, 1855), motyle łowione w dzień na torowisku w obrębie stacji kolejowej.
Fot 10 Elachista (Elachista) serricornis Stainton, 1854, do światła na wielu stanowiskach.
Fot 11 oznaczyłem jako Elachista (Elachista) cinereopunctella (Haworth, 1828), ale patrzę na tę fotkę i widzę że to nie jest ten gatunek. Chyba do oznaczenia trzeba będzie sprawdzić aparat kopulacyjny.

Wcześniej nie zaglądałem  na link z pdf-em, a w nim wyraźne  widać cechy wskazujące na Biselachista utonella (Frey).
Dziękuję za wskazanie przydatnej pracy, na przyszłość będzie jak znalazł.

Elachista (Aphelosetia) pollinariella (Zeller, 1839). Ten egzemplarz złowiłem na Wyż. Krakowsko-Wieluńskiej, z początkiem czerwca i tu na wielu stanowiskach często znajdowałem motyle. Znany prawie z całej Europy, ( poza Bałkanami, Norwegią i W. Brytanią).
Na następnych, (ostatnich) dwóch zdjęciach pokazany jest jeden z grupy pozyskanych w Dalmacji. Oznaczenie doprowadziłem tylko do rodzaju Elachista sp.

Elachista (Aphelosetia) adscitella (Stainton, 1851) = Elachista cinctella (Clerck, 1759), sensu Zeller, 1839 = Elachista abruptella Stainton, 1854= Elachista alpella Krone, 1909 = Elachista revinctella Zeller, 1850 sensu Traugot-Olsen & Nielsen, 1977 =
Elachista (Aphelosetia) adscitella = Elachista alpella Krone 1909. Ten egzemplarz na upatrzonego w dzień, Wyżyna Krakowsko-Wiel., Walaszczyki. Motyl zasiedlający prawie całą Europę, bez Bałkanów i Węgier. Jest bardzo podobny do E. obliquella,
często mylony z nim, w tym przypadku należy preparować aparaty kopulacyjne, aby bez obaw oddzielić te dwa gatunki. Separowanie taksonów na podstawie cech zewnętrznych, np. głowy, głaszczek, czy szyi jest nadzwyczaj trudne. Moje zmagania okazały się również stratą czasu.

Aby choć trochę rozwiać wątpliwości Marka co do Biselachista cinereopunctella. Gatunek ten na niżu lubi miejsca suche, piaszczyste, w górach wapienne skałki. Poza Tatrami znalazłem go tylko w dwóch miejscach na niżu - w okolicach Torunia oraz w rezerwacie Mingos (naturalny bór sosnowy). Gąsienica na niżu żyje na Carex ericetotrum, w górach na Carex firma. Zdjęcie poniżej.
W borach sosnowych warto zwrócić uwagę na pospolitą, delikatną trawę - śmiałek pogięty (Deschampsia flerxuosa). O tej porze należy szukać min dwóch gatunków - Elachista nobilella i E. bifasciella. Obecność zeru zdradzają białe wierzchołki szydłowatych liści. W środku można dojrzeć żółtawą gąsienicę. Hodowla jest łatwa. można ją przeprowadzić w szczelnie zamkniętej probówce. Gąsienice już po 1-2 dniach wychodzą z min i się przepoczwarczają. Dokomentacja poniżej.

Jarku, dzięki za weryfikację. Motylek oczekuje na badanie aparatu kopulacyjnego. Mam takich około 30 okazów.
Tymczasem jak sądzę dobrze oznaczone.

Miałem przygotowane zdjęcia do  Elachista albifrontella (HÜBNER, [1817]), ale Marek mnie wyprzedził. Dodam teraz, preparat i imago samca.

Znalazłem minę na trawie w lesie mieszanym. Niestety trawy nie potrafię oznaczyć. Czyżby to była mina jakiegoś gatunku z Elachistidae? Wziąłem ją do hodowli.

Ech, przyjrzałem jej się pod binokularem - nie ma gąsienicy.

Przy ubiegłotygodniowych upałach rozwój gąsienic Elachistidae zachodzi błyskawiczne. By przekonać się czy w minie jest gąsienica należy delikatnie przesunąć liść między palcami. Jak wyczuwane jest zgrubienie, to znaczy, że w minie jest gąsienica lub kokon parazytoida.
Ostatnie dni spędziłem w terenie w Wigierskim Parku Narodowym i oto kilka wyników obserwacji.
Luzula pilosa - na niej dorosłe gąsienice Elachista trapeziella i młode gąsienice Elachista tengstromi.
Carex digitata - roślina łatwa do rozpoznania, ciemnozielona, rośnie w borach. W tym roku nieliczne miny Elachista gleichenella, w ubiegłych latach było ich znacznie więcej, Gąsienica minuje od wierzchołka liścia, który zwykle jest zeschnięty.
Dactylis glomerata (kupkówka) - pospolita sinozielona trawa o spłaszczonym pędzie. Cienkie, wąskie miny jak na zdjęciu to żer Elachista luticomella. Gąsienica wgryza się do nasady pędu, dlatego lepiej uciąć ją przy samym korzeniu. Potem hodować w zamkniętym słoiku lu plastikowym pojemniku. Długie, rozdęte, słabo prześwitujące miny to żer Elachista unifasciella. Białe miny przy wierzchołku liścia (jak na zdjęciu u Marka) to z reguły Elachista albifrontella.
Elymus repens (perz) - sinozielona, lekko owłosiona trawa. Na niej miny Elachista griseella
Deschampsia cespitosa (śmiałek darniowy) - trawa o sztywnych i szorstkich liściach. Miny zaczynają się od wierzchołka liścia. W grę wchodzą dwa gatunki - Elachista humilis i E. adscitella. Ten drugi jest pospolitszy, ale miny pojawiają się głównie w maju w olsach.

No cóż, wypada zwracać baczniejszą uwagę na trawy i turzyce w poszukiwaniu min. Jak na razie efekty są mizerne, a czas ucieka. Nie mniej jest to ciekawa rodzina i na przykładzie pokazywanych min warto samemu spróbować. Znalezienie nawet opuszczonych min pozostawia wiedzę na kolejne lata i w końcu przyjdą tego efekty.

Kilka kolejnych, ale tylko jedna oznaczona.
Fot 16 Elachista bisulcella (DUPONCHEL, [1843]) znany z prawie całej Europy oprócz Islandii, Pirenejów, Bałkanów, Białorusi, Ukrainy i Mołdawi, oraz Luksemburga. Jego obecność za naszą wschodnią granicą jest bardzo prawdopodobna, bo okazy w zbiorze mam ze stanowisk oddalonych o 1-2 km od granicy.
Fot 17 i 18 to gatunki których na razie nie oznaczyłem, ale są dosyć charakterystyczne i mam nadzieję że są do oznaczenia po cechach zewnętrznych.

Zdjęcie nr 17: motyl wygląda na samicę Elachista pullicomella. Gatunek ten preferuje Poa pratensis, która rośnie w zacienionych miejscach.
Zdjęcie nr 18: według mnie to Elachista compsa. Ten gatunek z kolei żyje tylko na Melica nutans. Miny należy zbierać jesienią, gąsienica zimuje w minie. Zdjęcia min będę zamieszczał w miarę jak się będą pojawiały w sezonie.

Dzięki za oznaczenie. Mam trzy jak mi się wydaje identyczne okazy E compsa z jednego stanowiska, ale jeden jest z maja, a dwa z sierpnia. Czy możliwe są dwa pokolenia, czy chodzi o dwa gatunki?
Korzystając z możliwości weryfikacji i ewentualnego oznaczenia, załączam kolejne fotki.
Motyl na fot 19 oznaczyłem jako Elachista humilis. Pozostałe mam nie oznaczone pomimo wypreparowania aparatów kopulacyjnych u pojedynczych okazów z serii. Mam wreszcie lepszy mikroskop i po sezonie jeszcze raz zabiorę się za gotowanie.

Elachista compsa ma dwa pokolenia. Pierwsze lata w maju, a drugie w lipcu i pierwszej połowie sierpnia. Miny łatwe do znalezienia na perłówce zwisłej - Melica nutans. Na zdjęciu 22 też jest E. compsa. Na zdjęciu 19 prawdopodobnie samiec E. humilis. Pozostałe motyle wymagają dokładnej analizy położenia przepasek, a w razie potrzeby zrobienia preparatów.
Elachistidae żyjące na trawach w większości już opuściły miny. Można jeszcze znaleźć E. adscitella na Deschampsia cespitosa. Gąsienice E. tengstromi na Luzula pilosa już są prawie dorosłe. Wkrótce pojawią się miny E. utonella na rozmaitych turzycach. Często spotykane są na Carex hirta.

Bardzo dziękuję za oznaczenia. Zdaję sobie sprawę że w wielu przypadkach badanie genitaliów będzie po prostu konieczne . Niemniej każda sugestia jest wielce pomocna.
Jutro poszukam min na Lusula pilosa. Elachista tengstromi kiedyś szukałem w końcu czerwca (II pokolenie), min było sporo ale wylągł się tylko jeden motyl. Jak coś znajdę to się tu pochwalę.
Przy okazji zamieszczam kolejną serię rozpiętych motyli z nadzieją że może coś da się oznaczyć.

Dziś trochę popatrzyłem pod nogi i coś tam znalazłem. Jak sądzę pewna jest mina Elachista tengstromi na Luzula pilosa. Pozostałe, chyba opuszczone, jedna z larwą wydaje się muchówki.

E. tengstromi - tu nie ma wątpliwości. Pozostałe to też miny Elachistidae. Bez gasienicy lub wyhodowanego motyla trudno powiedzieć z czym mamy do czynienia. Jedynie ostanie zdjęcie daje więcej informacji. Z formy lisci wynika, że jest to Festuca rubra, a na tej trawie żyją E. pollinariella i E. argentella. Ten pierwszy gatunek mógł minować liść po lewej, bo mina jest relatywnie krótka. Po prawej może być E, argentella, ale bardziej wygląda mi to kokony poliembrionicznego parazytoida.

Dzięki. Załączam jeszcze te same miny sfotografowane komórką w terenie. Nie potrafiłem uchwycić ostrości w trawach, ale coś tam widać i być może coś pomogą przy oznaczeniu traw.
Numeracja odpowiada poprzednim (2a = 2aa itp.)

Dziś trafiłem na kolejne miny. Wyglądem bardzo przypominały Elachista tengstromi, ale znajdowały się na liściach trawy.

Miny na liściach trawy, takie trochę rozdęte, to najpewniej Elachista unifasciella. Potwierdzeniem będzie motyl, który sie wylęgnie. Żerowisko na zdjęciu 3aa może należeć do przedstawiciela innej rodziny. Wygląda to na minę, ale w rzeczywistości jest to zwinięty liść w którym mieszka czarna, biało kreskowana, bardzo aktywna gąsienica. Jest to gąsienica Helcystogramma rufescens (Gelechiidae).
Elachistidae zbierane w stadium gąsienicy w Wigierskim Parku Narodowym już się prawie wszystkie wylęgły. Pozostała tylko E. luticomella. Zestaw był nastepujący: E. maculicerusella, E. unifasciella, E. pollinariella, E. albifrontella i E. gangabella. Spodziewałem się na Deschampsia cespitosa E. humilis, ale wyszła E. albifrontella.
Przy okazji kilka wskazówek przydatnych przy hodowli Elachistidae żyjących na trawach. Trawy muszą być stosunkowo długo utrzymane w stanie świeżości, aby zapewnić zakończenie rozwoju gąsienic. Do tego celu należy użyć szklanej lub plastikowej rurki (stosuję plexi), której jeden koniec zabezpieczony jest gazą, a przez drugi wkłada się trawy z minami owinięte zwilżonym papierowym ręcznikiem. Co jakiś czas tą papierową zatyczkę należy zwilżać by nie wyschła. Gąsienice przepoczwarczają się na liściach lub ściankach rurki. Przykład takiej hodowli załączam.

Postanowiłem rozejrzeć się za wyżej wymienionymi gatunkami i podzielić się małą relacją. Wydaje mi się, że jest teraz dobry (lub ostatni) moment na zbieranie min E. gangabella i E. apicipunctella. Jeśli się w czymś pomyliłem, bardzo proszę o korektę. Proszę też o pomoc w oznaczeniu tego, z czym sobie nie poradziłem.
Miny na Brachypodium sylvaticum odnalazłem dziś, 9 listopada, w podroście bukowym na północno-wschodnim zboczu wzniesienia Hon k. Cisnej. Min w ogóle nie znalazłem na szczycie ani na stoku południowo-zachodnim, mam wrażenie, że ten gatunek jest wyraźnie cieniolubny. Większość min jest zasiedlona, przy czym część znajduje się na liściach już zwiniętych i pożółkłych. Zaryzykowałbym oznaczenie, iż są to miny Elachista gangabella. Kłosownicę nietrudno zidentyfikować, oprócz charakterystycznego pokroju można ją rozpoznać na podstawie kłosów, które w niemal nienaruszonym kształcie pozostają na pędzie generatywnym po zakończeniu kwitnienia. Również dzisiaj zebrałem miny z Calamagrostis arundinacea w tym samym miejscu (należące do gatunku wykazującego podobną cieniolubność), ale nie mam żadnego pomysłu na oznaczenie.
Z kolei od kilku dni znajdywałem w lasach liściastych w różnych częściach Podkarpacia miny na Festuca gigantea, które przypisałem do Elachista apicipunctella. Trawa ta ma dość długie liście, więc często wystarczyło pociągnąć za kępę, aby wyjąć miny, znajdujące się na końcach liści, spod warstwy ściółki.
Piszę o tym, ponieważ miny Elachistidae znajduje się w mojej opinii bardzo przyjemnie, a mamy w końcu porę, gdy na głowie nie ma niemal nic innego. Poniżej załączam zdjęcia, z prośbą o oznaczenie/korektę oraz wskazówki hodowlane.

Niewiele gatunków Elachistidae minuje jesienią i zimuje jako dorosła gąsienica (wyjątkowo poczwarka). Załączam informacje z własnych hodowli:

Elachista apicipunctella - Milium effusum, Festuca gigantea: zimuje w minie
Elachista compsa - Melica nutans: zimuje w minie
Elachista fasciola - Brachypodium sylvaticum: opuszcza minę i przepoczwarcza się  poza miną
Elachista gangabella - Brachypodium sylvaticum, Brachypodium pinnatum: zimuje w minie
Elachista subalbidella - Brachypodium pinnatum (na pewno i inne trawy): zimuje w minie

Na zdjęciach z poprzedniego postu E. gangabella i E. apicipunctella tak właśnie wyglądają. Co do Calamagrostis, to poczekałbym na uzyskanie imago.

Hodowla jest prosta. Po przezimowaniu (które można zakończyć już w lutym), wyschnięte liście należy przez kilka dni przetrzymać w temperaturze pokojowej, a następnie lekko zwilżyć. Gąsienice powinny opuścić miny i przepoczwarczać się na rozmaitych przedmiotach w naczyniu hodowlanym. Można uprościć ten proces; po zwilżeniu gąsienice wyjmuje się z miny i umieszcza w pojemniku z małymi pomiętymi kawałkami ręcznika papierowego, na nich gąsienice będą się przepoczwarczały. Zwykle straty w hodowli zimujących gąsienic Elachistidae są niewielkie.

Dziękuję bardzo za wyczerpującą odpowiedź.

Dziś w terenie starałem się namierzyć dogodne miejsca dla wiosennych poszukiwań Elachista poae. Ku swojemu zdziwieniu znalazłem pokaźnej wielkości miny z gąsienicami, o których powiedziałbym, że są dobrze wyrośnięte. Zebrałem kilka pędów Glyceria maxima. Gąsienice najpierw pozostawiły ślady żerowania w starszych liściach, jednak w miarę upływu czasu przeniosły się na młodsze, wgryzając się aż do najmłodszych liści, zupełnie złożonych wewnątrz pędu. Tak więc nie znalazłem żadnej gąsienicy w liściach widocznych na zewnątrz, musiałem dopiero rozerwać pęd. Natychmiast po wniesieniu do ciepłego pomieszczenia zauważyłem, że wszystkie gąsienice aktywnie żerują.
Miny w miejscu znalezienia (wyschnięte starorzecze) były dość liczne i łatwe do zauważenia - liście barwią się na czerwono/różowo w miejscach wygryzionych przez gąsienice.

Jest to gatunek, którego gąsienice najwcześniej podejmują kontynuację żerowania na wiosnę, często już w marcu. Ale w warunkach domowych być może zakończą rozwój w najbliższych dniach i za tydzień lub dwa już będą motyle.

Około tydzień temu zebrałem w Bieszczadach miny Elachista quadripunctella. Obecne były na kosmatkach Luzula pilosa i L. luzuloides, na tej pierwszej występowały także miny E. gleichenella oraz E. trapeziella, których na razie nie zebrałem. Wszystkie trzy gatunki są w tej okolicy pospolite, dotąd jednak łowiłem wyłącznie imagines wypłaszane z L. sylvatica na przełomie czerwca i lipca. Nie odnalazłem na razie E. tengstromi, zapewne miny pojawią się dopiero na wiosnę.
Miny E. quadripunctella są dość charakterystyczne, dolna skórka jest sfałdowana. Z krótkiego fragmentu opisu H. Steuera, zamieszczonego na lepiforum.de wywnioskowałem, że zasiedlone kosmatki można zebrać jesienią i trzymając w warunkach domowych, oczekiwać imagines. Kosmatki przesadziłem po zebraniu do doniczki, a dziś, przeglądając z ciekawości liście, zauważyłem ciemną poczwarkę (gąsienice są bardzo jasne, w świetle przechodzącym ledwie widoczne). Poczwarka jest tworzona, co ciekawe, wewnątrz miny.
Gąsienice E. poae na razie kontynuują żerowanie w cieple, dotąd żadna nie opuściła miny, ale czekam cierpliwie.

Pierwsze imago Elachista poae udało mi się uzyskać dzisiaj, a więc w dwa tygodnie po zebraniu min. Hodowla sprowadzała się niemal wyłącznie do obserwacji, jak gąsienice żerują, opuszczają miny, przepoczwarczają się. Bardzo przyjemny proces taką późnojesienną porą.

Dziś wylęgła się pierwsza E. quadripunctella. Od zebrania roślin z minami minęły trzy tygodnie. Najmłodsze gąsienice wciąż żerują, zmieniają liście, tworzą się też kolejne poczwarki - a więc hodowla zimą jest możliwa i ciekawa, choć może trochę bardziej pracochłonna niż wiosenna (kosmatki wciąż podlewam, żyją).

Zachęcony tym, że zimujące Elachistidae dobrze znoszą przyspieszanie wylęgu, wniosłem niedawno do ciepłego pomieszczenia część zebranych w listopadzie min. Właśnie wylęga się Elachista apicipunctella. Gąsienice znalazłem w liściach Calamagrostis arundinacea (zdjęcia opisane Calamagrostis1 i Calamagrostis2). W Bieszczadach miny są w wielu miejscach liczne i łatwe do znalezienia. Kilka okazów E. apicipunctella otrzymałem teraz także z min na Brachypodium sylvaticum, zebranych nieświadomie wraz z minami E. gangabella.

Nie mogłem spać spokojnie wiedząc, że pozostawione przeze mnie gąsieniczki zostały same gdzieś w ciemnym lesie  
Dlatego zanim spadł sylwestrowy śnieg, wyszedłem w góry, żeby przynieść część gąsienic Elachistidae z kosmatek Luzula pilosa i L. luzuloides. Oprócz Elachista quadripunctella zebrałem także dwa gatunki, które wstępnie oznaczyłem jako E. gleichenella i E. trapeziella, aby sprawdzić, czy równie dobrze poradzą sobie z przyspieszaniem wylęgu, jak inne Elachistidae w mojej hodowli. O efektach poinformuję, tymczasem kosmatki przesadziłem do doniczki, a fotki gąsieniczek załączam. Jeśli się pomyliłem, docenię korektę (także wszelkie inne wskazówki).

Być może powinienem zaczekać do końca hodowli, jednak ciągle pojawiają się nowe spostrzeżenia, a i zdjęcia niemal codziennie jakieś wykonuję. Bądź co bądź internet nie obfituje w fotografie tej grupy motyli. Dziś więc znów kilka krótkich słów o doniczkowej hodowli Elachistidae.

Wszystko wskazuje na to, że zimą można hodować wszystkie cztery znane z Polski gatunki z rodzaju Elachista, żerujące na Luzula pilosa. Zgodnie z tym, co Pan Profesor wyżej zaznaczył, miny Elachista tengstromi pojawiają się później od min E. trapeziella. Kiedy końcem grudnia zbierałem rośliny, miny obu tych gatunków były jedynie wąskimi korytarzami, między którymi nie zauważyłem różnic. Dlatego nie miałem świadomości, że udało mi się zebrać wszystkie 4 gatunki, dopóki gąsienice E. tengstromi nie zaczęły odklejać skórki liścia. Mam też teraz wątpliwości, czy zdjęcie zamieszczone przeze mnie w poprzednim poście, podpisane jako E. trapeziella, nie przedstawia E. tengstromi.

Jako pierwsza zaczęła opuszczać miny Elachista gleichenella. Przepoczwarczenie zachodzi już kolejnego dnia. Podobnie przebiega to w przypadku E. trapeziella. Gąsienice z reguły nie wędrują daleko, przyczepiają się do wyminowanego liścia (lub do liścia w jego najbliższym sąsiedztwie), gdzie się przepoczwarczają.

Efekty obserwacji nad hodowlą i rozwojem Elachistidae w kontrolowanych (laboratoryjnych) warunkach są imponujące. Warto dodać, że zadanie trochę ułatwiają zimozielone rośliny. W różnych regionach kraju i poza Polską mogą być odmienne preferencje względem roślin. Np. prezentowana Elachista gleichenella w północno-wschodniej Polsce (Mazury, Suwalszczyzna) znacznie częściej znajdowana jest w borach na turzycy wrzosowiskowej (Carex ericetorum) niż na kosmatce. Oprócz niej spotykana jest, ale znacznie rzadziej, Elachista cinereopunctella. Potencjalnie także E. occidentalis (łowiłem tylko imago).

W Bieszczadach Elachista gleichenella oprócz Luzula pilosa najczęściej zasiedla turzycę leśną Carex sylvatica, nie wykazując preferencji względem żadnej z roślin - na większości stanowisk obie te pospolite rośliny występują obok siebie. Najczęściej miny znajdowałem w jedlinach.
W połowie listopada gąsienice na Carex sylvatica były już dość duże, ale nie miałem wtedy jeszcze nastroju na eksperymenty i pozostawiłem je w terenie z myślą o zebraniu wiosną.

W międzyczasie udało mi się także otrzymać imago Elachista gangabella. Na przyszłość wiem, że miny trzeba zbierać uważniej - znakomita większość min na Brachypodium sylvaticum, które wziąłem za żerowiska tego gatunku, należała do E. apicipunctella.

Udało mi się empirycznie potwierdzić prawdziwość tego założenia. Ostatnim gatunkiem, którego imago uzyskałem, jest Elachista tengstromi. Pierwszego motyla otrzymałem po upływie ponad 6 tygodni od zebrania min.