Polskie Forum Entomologiczne

Wiosna jest dogodnym okresem na poszukiwanie gąsienic Assara terebrella. Żyją one głównie w szyszkach świerkowych, ale i inne drzewa iglaste są atakowane. Należy szukać szyszek leżących na ziemi i to nie tych świeżych (w ich trzpieniu można znaleźć gasienice Cydia strobilella), ale małych szyszek zeszłorocznych już spróchniałych i dających się łatwo przełamać. W nich można będzie znaleźć białawe gąsienice. Szyszki takie należy trzymać w plastikowym pojemniku, w temperaturze pokojowej. Motyle tych warunkach wylęgają się znacznie wcześniej niż w naturze.

W północnej części Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, nie odnotowałem. W lasach mieszanych udział świerka jest niewielki, ale z pewnością nie jest to przyczyną jego braku.
Najzwyczajniej występowanie mnie ominęło, lub motyla łatwiej pozyskać w inny sposób np. z hodowli.
Natomiast Dolicharthria punctalis bardzo regularnie spotykałem na ekranie, w różnych biotopach, ale dopiero od Słowacji w kierunku południowym coraz częstszy.
Z ciekawszych zapamiętanych obserwacji zachowania motyla, będzie jego wczesny przylot do światła. Pokazuje się zaraz po zachodzie słońca, prawie jednocześnie z przedstawicielami Hepialidae.

Zauważyłem, że u Dolicharthria punctalis jest duży zakres zmienności ubarwienia i być może jest to związane z geografią. Motyle, które łowiłem w Potrugalii są beżowe, podobne jak na zdjęciu Adama. Za to okazy Marka Hołowińskiego z Rumunii są ciemnoszare z dość słabo widocznym rysunkiem. Ciekaw jestem, czy motyle tego gatunku łowione przez kolegę "krzysztof570630" na Podkarpaciu należą do osiadłej populacji, czy są migrantami i w jakim typie siedliska były spotykane.
Jeszcze końcówka z Phycitinae: przedstawiciele rodzajów Homeosoma i Phycitodes jako gąsienice żyją w koszyczkach kwiatowych roślin z rodziny Astreraceae. Późnym latem można zauważyć sprzędzone kwiaty języczkowe lub całe koszyczki, a w nich mało ruchliwe, krępe gąsienice. Dla przykładu Phycitodes maritima.

Podobne różnice w intensywności wzoru i tła na skrzydłach, można obserwować podczas przeglądania materiału z gatunku: Metasia ophialis (TREITSCHKE, 1829). Dołączam slajdy aparatu samca.
Tutaj wszystkie motyle pochodzące z wybrzeża Adriatyku, są wyraźnie ciemniejsze od tych z głębi Bałkanów (blade tło skrzydeł). Najciemniejsze złowione w okolicach 42°N/18°E.
Wyraźną zmienność  zaobserwowałem również na przykładzie egzemplarzy gatunku Mecyna asinalis (HÜBNER, [1819]). Populacja z Albanii, to wyraziste o ciemnym wzorze. Dalej na północy występowania
coraz jaśniejsze "rozmyte", prawie jednolicie szare. Opisałem tylko spostrzeżenia, nie poparte żadnymi badaniami.

Witam. Chciałem odpowiedzieć szczególnie Panu Profesorowi w temacie dotyczącym D.punctalis. Motyle złowiłem w nieciekawym terenie; obrzeże małej miejscowości, zabudowania przylegające do terenu porolnego(typowe nieużytki). Nie umiem określić biologicznego typu środowiska. Marek Hołowiński, który kiedyś był w moich stronach, sądzę że chyba mógłby je bliżej sprecyzować. Na temat populacji nie będę się wypowiadał. Złowiłem w sumie kilka sztuk "na światło" i jedną w pułapce pokarmowej między innymi motylami.

"Kilka sztuk" przy tak rzadko widywanym w Polsce gatunku to bardzo dużo. Według Checklist 2017 są dane z Dolnego Śląska i województwa lubelskiego ale dokładniejsze informacje powinien mieć kolega Krzysztof Pałka.

Mam jeszcze dwa gatunki z rodzaju wcześniej pokazanego, a mianowicie: D.stigmosalis (był już w moim wątku "Albania"), do niego nie będę wracał i Dolicharthria bruguieralis (DUPONCHEL, [1833]) na zdjęciach.
Musiałem zaczekać, do momentu skonsultowania preparat z literaturą forumowego kolegi Tomka K. Dziękuję za współpracę. Były pewne wątpliwości podczas porównań z publikacjami.
Niestety tematycznych prac jest niewiele, a materiału porównawczego jeszcze mniej. Motyle łowione jeszcze w Bułgarii na głębokim południu.

No i ten preparat potwierdza gatunek. Idealnie na nim widać kluczowe fibula i kilka innych cech

Loryma egregialis (Herrich-Schaffer, 1838) = Ulotricha egregialis Herrich-Schäffer, 1838. Motyl znany z: AL,BG,FR,GR, ES,IT,PR, wysp na Morzu Śródziemnym (Korsyki, Krety, Malty,Sardynii, Sycylii), krajów byłej JU.
Ponadto w Afryce północnej: TR, SYR i PLE. We Włoszech odkryty pierwszy raz przez (Bassi i in., 1995),na wyspach. W środkowych i południowych Włoszech, (Scalercio, 2016).
Moje egzemplarze odłowiłem na kilku stanowiskach w południowej Bułgarii. Przylatuje do światła pojedynczo, w spoczynku przyjmuje dziwną pozycję, (skrzydła wąsko, dachówkowo złożone z odwłokiem zadartym do góry)
wtedy staje się słabo widoczny na naturalnych powierzchniach.

Spotkałem kiedyś tego motyla w Tunezji, w naturalnej pozie.

Właśnie..., to miałem na myśli. Okrągłe punkty na skrzydłach zlewają się z ciemnym końcem odwłoka. Musi coś imitować w swoim otoczeniu, ale co?

Modliszkę?

Pewnie jest to przejaw mimikry, albo zwyczajnie upodobnienia do części rośliny, np. ciernia.

Diasemia reticularis (Linnaeus, 1761) = Phalaena litterata Scopoli, 1763 , to gatunek znany na Forum z wątku Crambidae - bionomia cz.4 . Postanowiłem jednak pokazać imago, którego brakowało i nawiązać do drugiego gatunku z rodzaju tu: https://tiny.pl/t7g29 ,na zdjęciu D.r.JPG
Larwa żyje na: Picris, Plantago, Hieracium, Cichorium. Znany z całej Europy. Najliczniejszy pojaw napotkałem w Rumunii- Karpaty południowe, w innych lokalizacjach pojedyncze sztuki przylatujące do światła.

Rodzaj Euchromius zaprezentuję od E. bella (Hubner, 1796) = Tinea bella Hübner, 1796 = Eromene bellalis Hübner, [1825] = Eromene bellus part) = Euchromius bellus (Hübner, 1796).
Motyl wykazywany z: BG, BH, CR, FR (w części),HG, GR, ES, IT, MC, PL, RO, RU,  SL, UA. Wyspy na Morzu Śródziemnym:  Sardynia, Sycylia, Kreta i Korsyka. W kraju np. Wiad. entomol. 31 (2): 113-115 Poznań 2012  z Makowa, Pogórze Przemyskie, UTM: FA20, 14 VII 2002.  
Imago od czerwca do sierpnia, zimująca  larwa żeruje  na suchych liściach roślin z rodzaju Picris , Hieracium . Moje motyle przylatywały do światła i pochodzą z: BG-Rodopy ,CR-Dalmacja, Sl-Burdov.

Euchromius bella z moich stron. W zbiorze mam jeszcze okaz z Podkarpacia.

Calamotropha aureliellus (Fischer v. Röslerstamm, 1841) Gatunek podawany z Francji, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Niemiec,Danii, Polski, Białorusi, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Macedonii i Grecji, oraz Rosji i Japonii.
W Polsce wg "A Distributional Checklist of the Lepidoptera of Poland;, J Buszko, J Nowacki;, Poznań 2017" znany z woj świętokrzyskiego, lubelskiego i podkarpackiego.
Dobrze leci do światła, łowiłem go na kilku stanowiskach w Lasach Sobiborskich i okolicach Chełma.

Szkoda, że nie odwiedzałem tych miejsc wcześniej tak obfitujących w nadobne gatunki, jak ten powyżej. Moje z innych stanowisk, tj. BG, ds. Petrić.
     Euchromius superbellus (Zeller, 1849) = Crambus superbellus Zeller, 1849 = Eromene wockeella Zeller, 1863 = Ommatopteryx cypriusella Amsel, 1958 = Eromene superbellus ) = Euchromius superbella Zeller 1863.
Kraje i miejsca występowania: AL, BG, FR, HG, HR, GR, ES, IT, UA- Krym, RU-europejska część. Była Jugosławia, Wyspy Morza Śródziemnego: Korsyka, Sardynia, Kreta, Sycylia.
E. superbellus jest podobnym gatunkiem do poprzedniego E. bella (bellus), różni się zewnętrznie kształtem przepaski i czarnymi punktami (ilością) na skrzydle przednim. W razie problemu z oznaczeniem, specjaliści zalecają  preparowanie kopulatorów.
Różnice w budowie narządów obu motyli są znaczne, i nie mogą prowadzić do pomyłek w determinacji.  Gąsienica nadal nieznana.

Agriphila aeneociliella (Eversmann, 1844) podawany z Danii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Białorusi, Rosji, Ukrainy i Rumunii.
W Polsce wg "A Distributional Checklist of the Lepidoptera of Poland;, J Buszko, J Nowacki;, Poznań 2017" znany z woj kujawsko-pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego.
U siebie łowiłem go na stanowiskach kserotermicznych.

Chilo luteellus (Motschulsky, 1866) = Schoenobius luteellus Motschulsky, 1866 = Chilo concolorellus Christoph, 1885 = Chilo gensanellus Leech, 1889 =
Chilo dubia Bethune-Baker, 1894 = Chilo boxanus Hering, 1903 = Chilo plumbosellus Chrétien, 1910 = Chilo pseudoplumbellus Caradja, 1932 = Chilo molydellus Zerny, 1935 = Chilo molybdellus = Diatraea luteella.
Większy motyli z Crambidae, występujący lokalnie w:
BG, HG, GR, ES, IT, RO, UA, na wyspach: Krecie i Sardynii,  RU - europejskiej części, dalej na południu do Japonii, gdzie pokrywają się zasięgiem z  innym podobnym Chilo niponella (Thunberg, 1788).
Spotykany w pobliżu rzek i zbiorników wodnych. Gąsienica żeruje i przebywa cały cykl życiowy w pędach roślin nadwodnych. Motyle przylatują dość licznie do światła.

Catoptria fulgidella (Hubner, 1813), znany w wielu krajach Europy: AU, BL, CZ, EE, FI, FR, DT, GR, DK, SP,SW,  IT, LV, LT, NL, NR, PL, PR, RO, RU - europejska cząść, kraje byłej Jugosławii.
Pozyskałem na stanowisku kserotermicznym (czerpakowanie), Wyżyna Krak.-Wieluńska, Kusięta.

Będąc przy rodzaju Catoptria, należy wspomnieć o motylu pominiętym na Forum, a łowionym przeze mnie w Puszczy Białowieskiej i Słowacji (Slovenski Kras, Moldova).
Wszystkie jego egzemplarze napotkałem w dzień na stanowiskach otwartych z udziałem drzew liściastych, przeważnie zdziczałych i owocowych.
Gąsienica żeruje w mchach porastających pnie. Catoptria verellus (Zincken, 1817)= Catoptria verella (Zincken, 1817) = Chilo verellus Zincken, 1817 = Teras radiolana Eversmann, 1844.
Znany również z: AU, BL, BG,CH, CZ, GB, HG, DT, FR,  DK, IR, IT, , LV, LT,
LX, NL , PL, RO, RU - europejskiej części , SW. Jest gatunkiem podobnym do C. falsella, ten z jasną komórką wewnętrzną (paskiem wzdłużnym) na skrzydle przednim. Omawiany motyl posiada zawsze tą część skrzydła wypełnioną brunatnymi łuskami.

A to ciekawe, Catoptria verellus to jeden z pospolitszych gatunków z Crambiidae w Polsce i chyba dlatego nie zagościł jeszcze na tym forum.
Podobnie rzecz się miała z kilku wcześniej prezentowanymi motylami m.in. Matilella fusca, Ortholepis betulae, Diasemia reticularis, ale dobrze że jest właśnie ten wątek i pokazujesz zarówno ekscesy jak i często spotykane o których dotychczas nie wspominano.

Mnie też, to wydaje się ciekawe. Często spotykane w kraju gatunki nie zostały zauważone, nawet w dziale ''Foto oznaczenia''.
Tam właśnie omyłkowe oznaczenia, domniemane czy "gdybane" potraktowałem jak nieobecne. Nic straconego, z mojej strony postaram się w miarę możliwości jeszcze coś pokazać .

Jeszcze jeden, znaleziony w "suszu" pojedynczy samczyk. Zmuszony byłem do gotowania, aby jednoznacznie stwierdzić z czym mam do czynienia. Ten egzemplarz wybitnie z jasnymi skrzydłami i niewyraźnym wzorem.
Wcześniej zamieściłem tylko zdjęcie motyla. W tym preparacie dokładnie widać strefę uncus-gnathos.

Skoro jesteśmy przy Bułgarii to dołączam dwa trudno oznaczalne bez "gotowania" endemity gór południowej Bułgarii.

Friedlanderia cicatricella (Hübner, 1824) - gatunek podawany niemal z całej Europy (poza Skandynawią i Estonią, Irlandią, Portugalią, Grecją i Albanią, Mołdawią i Białorusią, oraz państwami dawnej Jugosławi oprócz Serbii.) Patrząc na mapę rozsiedlenia można przypuszczać że jeszcze w kilku krajach powinien być do znalezienia.
W Polsce znany z 10-ciu województw, acz prezentowane okazy pochodzą z woj mazowieckiego.
Motyl o lokalnym charakterze występowania, związany z siedliskiem na którym występuje roślina pokarmowa - oczeret Schoenoplectus sp. porastający płytkie obrzeża zbiorników wodnych.

Xanthocrambus saxonellus (Zincken, 1821) = Chilo saxonellus Zincken, 1821 = Chilo chrysellus Treitschke, 1832 = Crambus cupriacellus. Motyl notowany w europejskich krajach: AL, AU, BG, BL, HG,CH, CZ, DT, FR, GR, IT, RO, SL, RU-europejska część i powstałych po byłej Jugosławii.
Na zdjęciu samica o ciemnożółtym zabarwieniu skrzydeł, samce przeważnie jaśniejsze. Najczęściej spotykany na suchych, kamienistych, wolnych od drzew stanowiskach. Przylatuje do światła, ale można również  zaobserwować spłoszone osobniki szybko zmieniające miejsca spoczynku.
Motyle najliczniej znajdowałem w środkowej Dalmacji. Na paru południowych najcieplejszych stanowiskach Słowacji zaledwie zauważalny.

Często w towarzystwie Xanthocrambus saxonellus występuje również X. lucellus

Zawróciłem nieco, zatrzymując się przy rodzaju Crambus, i znalazłem dawno wertowany temat podziału taksonów.
Prawie w całej Polsce występujący, ale nie na Forum - Crambus uliginosellus ZELLER, 1850, jest dość trudny do oznaczenia i odróżnienia od podobnego Crambus pascuella (LINNAEUS, 1758).
Wszak zewnętrzną cechą determinującą, i najczęściej przytaczaną w opisach jest różna rozpiętość skrzydeł dwóch gatunków, ale gdy rozmiary nakładają się, a okazy są blade lub wytarte zaczynają się problemy.
Najlepszy sposób, to posiadanie większej serii motyli do porównania i prawidłowo oznaczone (wzorce) egzemplarze.
W moich dawnych zmaganiach nad materiałem dopiero po wypreparowaniu kilku sztuk, zdołałem rozdzielić gromadę na dwie odrębne grupy.
Nie ukrywam, zdarzają się egzemplarze motyli pomimo preparowania, co do których mam nadal wątpliwości. Imago samicy z pierwszego zdjęcia jest tego przykładem, pozostałe w "słupku" z obu płci C.uliginosellus, które posiadam są wyraziste.
Jakie jest Wasze zdanie w tym przypadku?

Cechy są wyraźne.

Plus u pascuella (zawsze najpierw to mi się rzuca w oczy) głębokie wcięcie w brzegu przedniego skrzydła.

No tak, Marek już mnie uprzedził  

No, dobrze podpisałem pierwsze zdjęcie. Dzięki Wam za czujność.
Na podstawie aparatu samicy miałem  wątpliwości. Przewód torebki wewnątrz jednak perforowany.

Cholius luteolaris (Scopoli, 1772) = Scoparia luteolaris Scopoli, 1772 . Wykazany z: Austrii, Belgii, Bułgarii, Czech, Francji, Węgier, Grecji, Hiszpanii, Włoch, Rumunii, europejskiej cz. Rosji , krajów byłej Jugosławii.
Danych na temat motyla i larwy niewiele. Moje doświadczenia z gatunkiem również marne i zawężone do przedgórza Rodopów w Bułgarii.

Ortholepis vacciniella (Lienig & Zeller, 1847) to gatunek obejmujący swym zasięgiem Skandynawię, kraje nadbałtyckie i Rosję, ponadto stwierdzony w Niemczech, Polsce i Białorusi.
Rośliny pokarmowe wg Lepidoptera Mundi to: Betula nana - brzoza karłowata, Vaccinium myrtillus - borówka czarna, Vaccinium uliginosum - borówka bagienna, Vaccinium vitis-idaea - borówka brusznica.
Prezentowany okaz jest dosyć mocno zlatany, ale jedyny jaki posiadam. Dla porównania pokazuję go w towarzystwie innych podobnych gatunków. Na ostatniej fotce (fot 4) z gatunkiem którego na razie nie oznaczyłem. Może ktoś kojarzy? w przeciwnym razie będę go gotował. Nie pasuje do serii Matilella fusca...

Teraz zaprezentuję bardzo cieszącą mnie niespodziankę, a mianowicie po roku od wyprawy do Czarnogóry doszukałem się w materiale zupełnie zapomnianym niepozornego motyla.
Może nic wielkiego, ale dla mnie rewelacja. Jest nowym gatunkiem w zbiorze z jakim jeszcze nie miałem nigdzie styczności.
Niestety jedyny egzemplarz i podniszczony, dlatego zaznaczyłem zewnętrzne cechy na skrzydłach czerwoną kreską. Pośpiesznie zrobione zdjęcie na rozpinadle w trakcie suszenia.
Metacrambus carectellus (Zeller, 1847) = Crambus carectellus Zeller, 1847 = Crambus lugdunellus Millière, 1868 = Metcrambus carectellus. Zasięg występowania: Albania, Bulgaria, Węgry, Grecja, Francja, Hiszpania, Włochy,
Rosja- europejska cz., kraje powstałe po rozpadzie Jugosławii. Wyspy na Morzu Śródziemnym. Gatunek podobny do: M.jugaraicae, M.marabut .
Motyl złowiony w Hiszpanii lub w Kazachstanie przysparza trudności w oznaczeniu i zmusza do wykonania preparatu kopulatorów, gdyż tam pokrywają się zasięgi bliźniaczych gatunków.

P.S. Pytanie do Marka. Z jakiego stanowiska masz O. vacciniella, jeżeli to nie tajemnica. Na etykiecie widać chyba FC 60.

Polska, Szcześniki, około 5 km od miejsca gdzie mieszkam. Wypłoszony w dzień w trakcie penetracji torfowiska wysokiego.

Ortholepis vacciniella jest rzadko spotykany. Wiele lat temu wyhodowałem kilka okazów z gąsienic znalezionych na Vaccinium uliginosum w rezerwacie Międzyrzeki koło Józefowa Lubelskiego. Gasienica sprzędza wierzchołkowe części pędu, podobnie jak to czyni Rheumaptera hastata. Niedawno udało mi się złowić samca w Wigierskim Parku Narodowym.

Twoje pytanie do zdjęcia 4.jpg,. Pewne,  że samica i może to para?
Tyle widać na sprzęcie kieszonkowym.

Według mnie na zdjęciu 4. to Salebriopsis albicilla, ale samica, która nie ma na głowie nic żółtego. Dla porównania załączam inny okaz.

Tak też miałem go w zbiorze, ale teraz przy fotografowaniu brak jasnego opylenia głowy kompletnie mnie zmylił. Dziękuję za pomoc  

Eudonia delunella (Stainton, 1849) = Scoparia resinea Haworth,1811 = Eudorea vandaliella H. & Sch., 1851 = Scoparia resinea var. orientalis Alpheraki, 1876 = Dipleurina resinea f.pernigralis Turati, 1923 = Eudonia delunella amicula Leraut, 1981. Gatunek notowany w:
AU, BL, BG, CZ, FR, DT, GR, DK, IR, ES, IT, LX, NL, PL, PR, SL, RU- europejska część, kraje powstałe z Jugosławii. Gąsienica żyje na mchu - Leucodon sciuroides Schwägr. Motyle przylatują do światła i przynęt zapachowych, zawierających cukier.
Spotyka się je o świcie i w dzień na pniach drzew. Podobny do niego motyl E. laetella (Zeller, 1846).

Przy okazji tego gatunku warto zauważyć, że w środkowej Europie jest regres tego gatunku. Ostatnie notowania z Polski są sprzed 100 lat (o ile motyle były poprawnie oznaczone). Na wyspie Bornholm skończył się 50 lat temu. Sam łowiłem go w Bułgarii. Wspomniany drugi gatunek - Eudonia laetella jest dość często spotykany w północno-wschodniej Polsce (Puszcza Borecka, Puszcza Augustowska). W ciągu nocy często można było złowić kilka sztuk. Nie udało mi się skłonić samicy do złożenia jaj na mchu, co w przypadku innych Scopariinae odbywało się bez kłopotu.

Pediasia aridella (THUNBERG, 1794) gatunek znany prawie z całej Europy poza Islandią, Irlandią, Portugalią i Hiszpanią, Grecją, Albanią i kilkoma krajami po dawnej Jugosławii, Szwajcarią, Luksemburgiem, Ukrainą, Mołdawią i Cyprem. Pomimo szerokiego rozsiedlenia występuje lokalnie i jest niezbyt często notowany.

Sądzę, że problem rzadkości tego gatunku wiąże się z wąską preferencją względem środowiska. U nas łowiony był na nadrzecznych lub nadjeziornych łąkach. W krajach zachodnich gąsienica żyje na słonolubnej trawie Puccinella maritima (może to być prawdziwe na solniskach w rejonie Inowrocławia i Janikowa), ale u nas roślina musi być inna, być może jest nią Puccinella distans. Udało mi się złowić tylko dwa okazy tego gatunku do światła w Puszczy Boreckiej.

W tym wątku, i na Forum jeszcze jeden gatunek z tego rodzaju. Euchromius ocellea (Haworth, 1811). Występuje w: AU, BG, GB, HU, GT, DT, GR, SP, IT, LT, LY, NL, NR, PL, PT, RO, SL, SU- europejska część, TR -europejska część, FI, FR, CZ, CH, SW, EE, kraje byłej Jugosławii.
Wyspy: Korsyka, Kreta, Sardynia, Sycylia, Malta. Motyl na zdjęciu (samica) z Bułgarii, Rodopy, złowiony na wysokości 450 m. Gatunek rejestrowany z nizin i wyżyn o charakterze stepowym, pierwotnym lub wtórnym.
W górach południowej Europy na średnich wysokościach, notowany bardzo lokalnie. Larwa zaliczana do detrytofagów, żyje na suchych częściach roślin, od lipca do początku sierpnia. W literaturze znajdujemy opisy, w których kukurydza (korzenie i nasiona) występuje jako główny pokarm gąsienicy.