Saturnia pavoniella w Polsce

[Jarosław Buszko]

Chciałbym zwrócić uwagę kolegów zajmujących się motylami na obecność w Polsce Saturnia pavoniella - gatunku bliźniaczego do S. pavonia i do 2003 uważanego za jego podgatunek (Saturnia pavonia meridionalis). Okazało się, że kolega Wojciech Śliwa znalazł gąsienice tego gatunku w Bieszczadach i wyhodował z nich kilkanaście sztuk imago. Jeden okaz znalazłem też w Muzeum Przyrodniczym Uniwersytetu Łódzkiego pochodzący z Pienin (Szczawnica). Motyle można odróżnić po przewężeniu tylnej części pola środkowego na tylnym skrzydle (u S. pavonia jest ono jednakowej szerokości). Wyraźne są też różnice w budowie aparatu kopulacyjnego samca (sprawdzane na polskich okazach). Dla porównania załączam zdjęcia okazów S. pavonia (po lewej) ze środkowej Polski i S. pavoniella (po prawej) z Bieszczadów.
Artykuł (autorstwa W. Śliwy i mego) o znalezieniu S. pavoniella w Bieszczadach trafi w najbliższych dniach do redakcji Wiadomości Entomologicznych.
Więcej informacji na temat porównania obu gatunków można znaleźć na stronie: www.lepiforum.de

Zachęcam kolegów mających zbiory z południowej Polski do zerknięcia na swoje okazy oznaczane jako S. pavonia pod kątem, czy nie ma wśród nich S. pavoniella. Byłbym wdzięczny za informacje, najlepiej poparte zdjęciami, czy był ten gatunek łowiony w ostatnich czasach, ponieważ dotychczasowe dane dotyczą raczej odległej przeszłości (1947 - Pieniny, 1974 - Bieszczady). Informacje te pozwoliłyby na uaktualnienie mapki do Nocnych Macrolepidoptera Polski, a autorzy informacji mogliby przygotować krótkie doniesienia do upublikowania we własnym imieniu w Wiadomościach Entomologicznych czy Acta Entomologica Silesiana.

[Tomasz Świderski]

Różnice pokazane na załączonych wyżej przez Pana Profesora zdjęciach, przynajmniej dla mnie są dość trudne do wychwycenia i, przypuszczam, wymagają opatrzenia. Załączam zdjęcia okazów oznaczonych jako Satrunia pavonia. podpisy nad zdjęciami zgodnie z danymi z etykiet..

[Witas]

Dawno, dawno temu... nurtował mnie ten problem. Przekopałem kilkadziesiąt motyli...
viewtopic.php?f=85&t=12119
i powiem szczerze, że raczej tylko gotowanie daje wiarygodne dane. Sam nie gotowałem, ale... wszystko przede mną...

[Jarosław Buszko]

ad Zaan: ze źródeł wiadomo, że S. pavonia jest rozmieszczona w pólnocnej części Europy, a S. pavoniella w południowej. Zasięgi w niektórych miejscach pokrywają się, tam następuje hybrydyzacja i motyle będące mieszańcami sprawiają kłopoty z oznaczaniem. W warunkach hodowalnych oba gatunki krzyżuja się bardzo łatwo. Propozycja wykorzystania w terenie niezapłodnionych samic do wabienia samców jest jedną z możliwości, która warta jest zastosowania. Jeśli ktoś z Kolegów ma materiał hodowlany - niech spróbuje.
Gatunki oprócz wcześniej przytoczonych cech różnią sie także ubarwieniem gąsienic oraz budową kokonu, który u S. pavoniella jest podwójny. Warto też zwrócić uwagę, że motyle S. pavoniella są przeciętnie większe od S. pavonia, samce są z żółtawym nalotem, a samice ze słabiej widocznymi jasnymi paskami na granicy segmentów odwłoka. Wszystko to oczywiście w pewnym zakresie zmienności.

ad Tomasz Świderski: na moje wyczucie jest to S. pavonia.

[jon]

Jarek, dzwoniłem w dziś tej sprawie do Ciebie, ale nikt nie odbiera. W roku 1982 dostałem od znajomej mojej siostry słoiczek z martwą, wymęczoną i już cuchnącą samicą pawicy z Bieszczad. Nie zmartwiłem się tym, że została zmasakrowana, bo na ściance słoika było sporo jaj. Pociągnąłem hodowlę tego motyla i właśnie ta uwaga, że pavoniella kokon ma podwójny mnie zelektryzował. Otóż te kokony faktycznie miały podwójne ścianki.
Z kilkunastu okazów obu płci do roku 1998 zostawiłem sobie tylko parkę i to taką największą. Potem w roku 2004 i tę parkę podarowałem koledze wraz z całym swoim zbiorem motyli nocnych. Rok później kolega niestety zginął tragicznie, a zbiór niezabezpieczony przed pasożytami, rok po roku zamieniał się w puch. Fakt ten odkryłem dopiero zeszłej zimy. Miesiąc temu udało mi się odzyskać na zasadzie wymiany z synem śp. kolegi kilka ocalałych jeszcze okazów z tego zbioru i okazy te okazały się być pierwotnie moimi, gdyż były w moich, szczelnych gablotach. Wśród nich była ta ostatnia parka z Bieszczad, wyhodowane przeze mnie L. isabellae i kilka innych w tym temacie nieistotnych.
Przyznam, że nigdy nie zastanawiałem się nad kwestią ewentualnego występowania u nas innego gatunku, niż pavonia. Cieszyłem się wtedy, że mam z hodowli motyle jakby ładniejsze i ciut większe. Nie wiem jak mógłbym opisać ten fakt w krótkim doniesieniu sam tego nie zebrałem, ani nie rozwikłałem tej zagadki), gdyby faktycznie parka ta okazała się pavoniellą, ale oczywiście sprawdzić te okazy można. Chętnie podeślę Jarku do Ciebie do sprawdzenia, choćby miały stracić odwłoki. Jednak zapewniam, że kokony miały podwójne ścianki. Sam nie gotowałem i nie wiem czy będę gotował kiedykolwiek. Raczej nie. Do tego trzeba fachowości. Fotkę tej parki załączam. O ile to pavoniella to wg. mnie one są jakby trochę barwniejsze od pavonii. Bardzo przepraszam za jakość zdjęcia, ale nie mam jeszcze szafki do gablot na ćmy i musiałem przełożyć cały stos, bo oczywiście zgodnie z prawem Murphy`ego ta gablota była na samym dole. Po pstryknięciu i złożeniu gablot okazało się że fota kiepska, a ja już nie bardzo mam czas na ponowne przekładanie. Istotne cechy chyba jednak są widoczne.

[krzysztof570630]

Witam serdecznie.Zamieszczam zdjęcie Saturnii pavonii , bo chyba to jest właśnie ona - dlatego, że czytając o kryteriach "rozpiętości" i tym się kierując, można mieć mały mętlik w głowie. Otóż ta Pani ma 83 mm rozpiętości i chyba poza tym nic więcej nie ma wspólnego z pavoniellą. Samica została złowiona 29.IV.2010r. w kwadracie UTM;30(okolice Jasła). Pozdrawiam.

[Marek Hołowiński]

zamieszczam swoje okazy. Ten w prawym dolnym rogu trochę podpada pod S pavoniella, (Kosyń FB79, 26 IV 2006r)

[Antek Kwiczala †]

Przypomnę, że na temat rozpoznawania S. pavoniella była już na forum toczona dyskusja w tym wątku:
viewtopic.php?f=85&t=12119

[Witas]

Przypomnę, że na temat rozpoznawania S. pavoniella była już na forum toczona dyskusja w tym wątku:
viewtopic.php?f=85&t=12119

Dawno, dawno temu... nurtował mnie ten problem. Przekopałem kilkadziesiąt motyli...
viewtopic.php?f=85&t=12119
i powiem szczerze, że raczej tylko gotowanie daje wiarygodne dane. Sam nie gotowałem, ale... wszystko przede mną...

wiem, że ... nic nie wiem

[Adam Larysz]

Zauważyłem także, że różnią się te gatunki kształtem przepaski środkowej tylnego skrzydła (ta okalająca "oko"). Szczególnie widoczne jest to u samic. Poniżej zaznaczyłem zielonym kolorem na zdjęciu Jarka o co chodzi.

Marku, myślę, że wszystkie te okazy z Kosynia to S. pavonia. Tak samo samica krzysztof570630'a.

Janusz, ta twoja parka z Bieszczad wygląda mi na S. pavoniella , ale na pewno warto dla pewności zbadać kopulator choćby samca.

Dodam jeszcze, że w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu nie znalazłem dotąd żadnego okazu S. pavoniella z Polski. Jest jeden okaz, ale pochodzi on z Dalmacji.

[Dispar]

Wczoraj tez zwróciłem uwagę na ta samą cechę którą podał Adam. Nie jest to cecha determinująca ale może pomóc w oznaczaniu gatunku. Mam tez w zbiorze identyczny okaz S. pavonia ze zdjęcia Marka który złowiłem u niego w miejscowośći Osowa.

[Jarosław Buszko]

Sprawdziłem na innych okazach i przebieg na tylnym skrzydle ciemnej linii ograniczającej od wewnątrz pole środkowe może być dodatkową cechą wspomagającą odróżnianie obu gatunków. Dzieki za wskazanie, Adamie.

[Wojciech Szczepański]

Przejrzałem okazy zebrane przez dziadka, ale wizualne odróżnienie tych gatunków może być trudne przy wytartych i stosunkowo wiekowych okazach. Nie mniej na moją uwagę zwrócił jeden samiec z Ustrzyk Górnych z 1973 roku, wyróżniający się nieco wielkością (w najszerszym miejscu rozpiętość 58 mm).

[Krzysztof S.]

Samczyk - Dolny Śląsk Chocianów WS69

Tutaj mam jeszcze samicę składającą jaja:

http://www.krzysztofsztaba.pl/owady-1/s ... ica-2.html

[Adam Larysz]

Wojtek, przywieź tego dużego samca do muzeum - sprawdzimy kopulator.

[jon]

Bardzo ładny ten chocianowski okaz. Wygląd mi na pavonię jednak.

[jon]

sprawdzimy kopulator.

...hmm... Jakich jeszcze określeń użyć można w podobnych przypadkach?

[Witas]

...hmm... Jakich jeszcze określeń użyć można w podobnych przypadkach?

może ...genitalia?

[Jacek Kurzawa]

Ta terminologia była ostatnio omawiana : viewtopic.php?f=30&t=17238

[jon]

No właśnie... "genitalia"... Kiedyś dzwoniłem do jednego znajomego entomologa, pracującego naukowo, który rozmawiał ze mną przy dwóch studentkach. Rozmawialiśmy o pewnym gatunku motyla po czym na koniec rozmowy skwitował - "dobrze, w takim razie będę musiał pogrzebać w genitaliach"...
Wiem, że pewnych spraw przeskoczyć się nie da, ale zabrzmiało to dość specyficznie... Chyba nie mógłbym być naukowcem.

ps. niemniej nie chcę zmieniać tematu, to taka dygresja.

[Ľuboš Víťaz]

Samce čistých línií pavonia a pavoniella možno rozlíšiť podľa genitálií dobre.

Húsenica pavoniella je do 3. stádia čierna. Nemá zelené škvrny. Húsenica pavonia je čierna len do 2. štádia. Od 2.štádia už má zelené škvrny.

Feromóny samíc pavoniella a pavonia nie sú barérou! Na vnadiace samice pavonia ( pôvod Poľsko) u nás v prírode na juhozápadnom Slovensku reagujú samce pavoniella hojne, bez problémov a okamžite sa pária. Hybridy dobre prosperujú a sú plodné.

[Rafał Celadyn]

...Cóż wydaje mi się że u mnie w wiosce też jest(albo był)ten gatunek ,okaz na zdjęciu wyhodowany z larw zebranych na jeżynach na stoku południowym ,łąka z tego co pamietam z ziołoroślami i fragmentami muraw kserotermicznych .Niestety mam tylko cztery samce, a było tego około 20 sztuk(samic i samców).Wykluły sie zimą co dobrze pamiętam ,bo mieszkałem wtedy na wynajetym mieszkaniu z kotem przybłędą ,który obudził mnie o piatej rano skacząc po firankach za motylami .Z tego zbioru praktycznie nic nie zostało, bo był tam grzyb ,a gabloty miałem takie na jakie mnie było stać...
Pozdrawiam Rafał.

[Wojciech Szczepański]

Wojtek, przywieź tego dużego samca do muzeum - sprawdzimy kopulator.

Jak będę w muzeum to na pewno podrzucę okaz.

[brat]

...Cóż wydaje mi się że u mnie w wiosce też jest(albo był)ten gatunek ,okaz na zdjęciu wyhodowany z larw zebranych na jeżynach na stoku południowym ,łąka z tego co pamietam z ziołoroślami i fragmentami muraw kserotermicznych....

Rafał, na moje oko na Twojej fotce jest typowa S. pavonia.

[Karol.]

...Cóż wydaje mi się że u mnie w wiosce też jest(albo był)ten gatunek ,okaz na zdjęciu wyhodowany z larw zebranych na jeżynach na stoku południowym ,łąka z tego co pamietam z ziołoroślami i fragmentami muraw kserotermicznych .

Niekiedy są widoczne cechy pavonii, a nie kiedy cechy pavonielli.
Według mnie to być może krzyżówka, ale nie jestem pewien. Pomocna byłaby rozpiętość skrzydeł.

[Marek Hołowiński]

Oglądając to zdjęcie nie wiem już co powiedzieć.

Skoro nie wiesz, to nie pisz. Takie posty nic nie wnoszą.

[Rafał Celadyn]

Rafał, na moje oko na Twojej fotce jest typowa S. pavonia.

Hmm...cóż, zawsze jest tak, że jak za długo patrzę na motyla to dochodzę do błędnych wniosków .Dzięki .
Pozdrowki Rafał.

[Adam Larysz]

Dziś sprawdziłem kopulator samca złowionego przez dziadka Wojtka w Bieszczadach - i ...wyszło, że to samiec S. pavonia