Polskie Forum Entomologiczne

Twierdzisz, że to ostatnie zdjęcie to teneralna samica: bo coś tam. Zadam proste pytanie: Czy Twoim zdaniem ma wyschnięte skrzydła, tułów i odwłok?
Z tego co piszesz to "mogła się ruszyć". Śmigała jak dorosła.


To nie jest kwestią opatrzenia. Osobniki te "nie wylatały" jeszcze ileś km, ale to nie oznacza, że są teneralne jak twierdzisz.


Dla przykładu wstawiam ostatnią Libellula quadrimaculata samca. Jest młody, juwenilny i nie ma blików w "postaci >pociągnięć<, >smug<" a wynika to z roli światła, czyli kąta padania i odbicia - "odbioru" tego światła przez matrycę.

Za wszelką cenę starasz się udowodnić, że teneralność u Libellula quadrimaculata przechodzi w dorosłość bez zauważalnego okresu juwenilnego.
Jeszcze raz napiszę: trafniejszym przykładem ważki na niemożliwość wydzielenia okresu juwenilnego jest Brachytron pratense.
Dla przypomnienia: .

Bo coś tam? Przecież napisałem w miarę jasno dlaczego. Tak, nie ma jeszcze do końca stwardniałych skrzydeł, na temat tułowia i odwłoka nic nie powiem, bo nie wiem. Że mogła latać to jasne, ale te śmiganie jak dorosła - musiałbym na własne oczy zobaczyć i ocenić co to był za lot i z czym związany. BTW, podajesz trochę różnych rewelacji - to ponad 12-cm Anax, to Ischnura elegans od przeobrażenia do dojrzałości w zaledwie kilka godzin, a teraz L. quadrimaculata ze szklistymi skrzydłami, mająca śmigać jak dorosła. Ja nic z tego nie kupuje, dopóki nie zobaczę twardych dowodów.


To nie kwestia światła, tylko tego, że nie jest teneralny (przeciwnie do okazu poprzednio).


Niczego takiego nawet nie zamierzałem sugerować. Okres juwenilny jak najbardziej występuje u L. quadrimaculata (w sensie rozwojowym - dojrzewanie do rozrodu), ale trudno go wyodrębnić na podstawie samego wyglądu okazów, bo juwenilne nie wykazują zasadniczych różnic względem dojrzałych.

A jeszcze jedno - jeśli chodzi o eksperyment z wolierą w roku 2014 i dojrzewaniem Ishchnura elegans, to wymienię parę nieścisłości. Krzysztof twierdzi, że osobniki tego gatunku mogą dojrzeć w kilka godzin po przeobrażeniu. Jako dowód podaje zdjęcie kopulującej pary - oba te osobniki miały się przeobrazić nad ranem, a wybarwić i kopulować już o godz. 14. W domyśle Krzysztof złapał te poranne młode osobniki, wsadził do woliery i czekał aż dojrzeją. Wynik jaki uzyskał nie zgadza się danymi w literaturze, według których czas dojrzewania I. elegans liczony jest w dniach, nie godzinach. Z moimi obserwacjami też.

Krzysztof już wcześniej (2014) pisał o tym eksperymencie na pierwszej stronie tego wątku. Ale wtedy trochę inaczej... Najpierw kolega pisał o tym, że dojrzewanie I. elegans trwa dobę. Na co ja odpowiedziałem, że znakowałem I. elegans i u samic juwenilność utrzymywała się kilka dni. Krzysztof wtedy odpowiedział, że:

"Przepraszam. Popełniłem błąd. Nie dopisałem, że dotyczy to tylko samca. Po dobie od przeobrażenia wygląda tak jak na załączonym zdjęciu." - pokazując wspomniane już zdjęcie kopulującej pary.

W 2017 r. pokazuje to samo zdjęcie z komentarzem:
"Te osobniki o 6 rano były jeszcze w trakcie przeobrażenia. Choć brakuje im wprawy to jednak pojęły rozród". I dalej: "rano przeobrażenie, a około 14 już kopulują. Przywołany przeze mnie tandem w 2014 roku uczestniczył w moim rozpoczętym i trwającym zaledwie 12 godzin, a nie ukończonym eksperymencie."

Krzysztofie, jak to kupić, skoro to się nie trzyma kupy? Raz twierdzisz, że w eksperymencie brał tylko samiec i wybarwiał się dobę (=24 godziny), a za drugim razem twierdzisz, że oba osobniki przeobraziły się o 6 rano i kopulowały ok. godz. 14 (czyli wybarwiły się i dojrzały w ok. 8 godzin) i w ogóle że eksperyment trwał 12 godzin, nie dobę...

1. Piotr, przytaczasz moje słowa, w dyskusji o Coenagrion, a było to tak:



Podałem Ischnura elegans jako przykład wybarwiania w 1 dobę. Czy na zdjęciu jest całkowicie wybarwiony. NIE

Czy eksperyment(?) przeprowadzony w 12 godzin można nazwać w pełni udanym. Nie (O przerwaniu eksperymentu kilka postów wcześniej)



Mając na uwadze niezrealizowany do końca eksperyment, a tym samym zbyt mało danych i pomny nieciekawych doświadczeń w dyskusji z Tobą Piotrze (np. tematy: ubarwienie samca L. sponsa, dwa tematy dotyczące Aeshna affinis >zwłaszcza wylinki<) w powyższy sposób wycofałem się i zakończyłem ten wątek. Jedyna niefortunna nieścisłość jaka występuje to: "Po dobie od przeobrażenia wygląda tak jak na załączonym zdjęciu." No cóż, ważny był cel nie "środki"
Uważam temat za zamknięty.

2. W kwestii teneralności/juwenilności ważek
1. Definition of teneral:  "of, relating to, or constituting a state of the imago of an insect immediately after molting during which it is soft and immature in coloring" - "Odnoszącego się do lub stanowiący stan imago owada natychmiast po linieniu, podczas którego jest miękki i jest niedojrzałe zabarwienie"
Pochodzenie i etymologia słowa teneral - łacina tener - delikatne, młode; + English -al (all- wszystko)

2. A teneral insect is one that has recently moulted and its exoskeleton is yet to harden and get its final colouration. In this state the insect is very vulnerable and the teneral state can last for some time. Teneral insects may be mobile and may even fly during this time but can often be identified due to their pale colouration.
Teneral owad to taki, który wyliniał [moulted] i jego egzoszkielet jest jeszcze do stwardnienia i uzyskania ostatecznego ubarwienia. W tym stanie owad jest bardzo wrażliwy i stan teneral może trwać przez pewien czas. Teneralne owady mogą być ruchome i mogą latać nawet w tym czasie, ale często można zidentyfikować je dzięki ich bladym zabarwieniu.

3.(Science: zoology) Of, pertaining to, or designating, a condition assumed by the imago of certain neuroptera, after exclusion from the pupa. In this state the insect is soft, and has not fully attained its mature colouring.
Origin: L. Tener, -eris, tender, delicate.
(Nauka: zoologia) Z, odnoszące się do, lub wyznaczający, o stan przejęty przez imago niektórych owadów, po wykluciu z poczwarki . W tym stanie owad jest miękki i nie w pełni osiągnął swój dojrzały koloryt.
Pochodzenie: L. Tener, -eris, czuły, delikatny.

ATLAS ROZMIESZCZENIA WAŻEK W POLSCE KOMUNIKAT NR 1
"Teneralne
Jako osobniki teneralne traktujemy te, które:
- nie są jeszcze w pełni wybarwione i są bardzo miękkie, mają też wyraźnie szkliste, błyszczące skrzydła,
- nie wystartowały jeszcze do lotu dziewiczego (czyli pierwszego w życiu), najczęściej spotykamy je przesiadujące wśród roślinności, w pobliżu wylinki,
- lub które już fruwają, ale jeszcze bardzo słabo, często przysiadając."

Mając na uwadze powyższe, Piotrze stosujesz zbyt rozszerzająco określenie "teneralne" do już juwenilnych osobników.
Przy określaniu ważki jako osobnik teneralny nie należy brać pod uwagę tylko tego, że skrzydła są trochę błyszczące (może to wynikać z reguły ''kąt padania jest równy kątowi odbicia"). Należy również uwzględnić czy egzoszkielet jest utwardzony, a ubarwienie nie jest jasne, spłowiałe lub odmienne od zbliżonego ubarwienia osobnika młodego dorosłego (ang. young adoult).

Nie sposób pominąć faktu, że okres teneralny jest związany z miejscem bytowania larw ważek. To nad zbiornikiem, nad którym spotkam ważkę teneralną z prawdopodobieństwem 99% mogę potwierdzić, że bytowała jako larwa.
Dlaczego tylko 99%, a może aż.
Gdyż są ważki w 100% teneralne: miękki szkielet i skrzydła, jasno ubarwione (spłowiałe kolory)  lub niewybarwione a wzlatujące i dające się unieść falom powietrza. Obserwacje własne. Prawdopodobnie jest to sposób na przetrwanie.

Natomiast gdy u ważki egzoszkielet jest w widoczny sposób stwardniały, skrzydła również, a ubarwienie jest inne niż u osobnika teneralnego i bardziej przypomina ubarwienie osobnika dorosłego, a lot nie jest "trzepoczący i bezradny" to mam do czynienia z osobnikiem już juwenilnym.
Jeżeli takiego osobnika widzę nad, w okolicy zbiornika lub siedlisku nawet blisko zbiornika nie jestem pewien tego, że jako larwa przebywał w nim.

Konsultując się z kilkunastoma osobami: tymi, którzy zawodowo zajmują się ważkami, amatorami głębiej zapoznanymi z tematem, nie tylko z Polski muszę stwierdzić, że wszyscy mają poniżej zaprezentowane zdanie na temat  Libellula quadrimaculata pokazanej przeze mnie na 3 zdjęciach i jest ono odmienne od Twojego Piotrze w dwóch przypadkach.
1. Zdjęcie http://www.entomo.pl/forum/download/file.php?id=118569&mode=view przedstawia teneralnego osobnika.
2. Zdjęcie http://www.entomo.pl/forum/download/file.php?id=118570&mode=view jest to osobnik juwenilny z pogranicza dorosłości - prawdopodobnie z możliwościami do rozrodu.
3. Zdjęcie http://www.entomo.pl/forum/download/file.php?id=118576&mode=view to też osobnik już juwenilny.

Ponadto na zdjęciu http://www.entomo.pl/forum/download/file.php?id=118568&mode=view jest samiec Sympecma paedisca w zielonym ubarwieniu (jak pozostałe z rodziny Lestidae w tym okresie). To ubarwienie trwa bardzo krótko i przyjmuje barwę brązową, która pozwala tej ważce lepiej się maskować. Egzoszkielet jest już twardy - ważka nie wspiera odwłoka. Skrzydła są też wyschnięte. Jest to jednoznacznie osobnik juwenilny. Straszki to ważki, u których okres juwenilności trwa najdłużej.

Zarzuciłeś mi Piotrze, że stosuję określanie teneralna/juwenilna ważka nieodpowiednio, tym samym wprowadzam w błąd.

Piotrze, Twój zarzut jest nieuprawniony z prostej przyczyny: w polskiej nauce badającej rząd ważek nie istnieje ścisłe określenie terminów teneralność i juwenilność, a zwłaszcza brakuje granicy pomiędzy nimi.
Pozdrawiam Krzysztof

1. W temacie eksperymentu To tym bardziej nie podnosi Twojej wiarygodności.




2. W temacie juwenilności/teneralności

Przypomnij sobie od czego zaczęła się ta dyskusja i gdzie wskazałem błąd. Pisałeś, że zgadzasz się ze stwierdzeniem: "jak ważka lata to już jest juwenilna". I w myśl tej zasady - na swojej stronie pokazałeś okazy ewidentnie teneralne (całkiem niewybarwione, słabo shitynizowane) podpisane jako "juwenilne" - tylko dlatego, że latały. Natomiast definicje teneralności, które teraz przytoczyłeś, dopuszczają możliwość lotu w stanie teneralnym. I ja przecież tyle czasu tłumaczyłem, że sam lot nie oznacza juwenilności, a Ty się z tym spierałeś...

Ścisłych definicji nie ma, ale akurat żadna z nich nie brzmi: "jak ważka lata to już jest juwenilna". Mam wrażenie, że teraz (po konsultacjach) jednak przychylasz się do książkowych definicji i nie nazwiesz już całkiem teneralnych okazów jako "juwenilne" tylko dlatego, że wykonały jakiś tam lot.

Tu się po części zgodzę i nie. Być może nieco rozszerzam teneralność, ale ma to wymiar praktyczny. Powyższy zarzut odnosi się chyba do oceny zdjęć L. quadrimaculata, która bardzo szybko łapie barwy dojrzałego osobnika, dlatego połysk skrzydeł jest tu dla mnie cechą zasadniczą. Te dwie ostatnie linkowane L. quadrimaculata, mają właśnie taki połysk - dla mnie nie do pomylenia, ewidentnie od przeobrażenia nie minęło wiele czasu. Ja wielokrotnie obserwowałem właśnie tak wybarwione L. quadrimaculata siedzące jeszcze przy wylinkach i wylatujace nie do końca opanowanym, ale już dość sprawnym lotem z szuwarów przy zbiorniku - naturalnie w praktyce takie okazy wrzucam do worka "teneral" (zgodnie z definicją w Atlasie Rozmieszczenia...) - okazy z szuwaru nad wodą, błyszczą im się skrzyła, nie żerują - bliżej im do teneralnych aniżeli juwenilnych. Natomiast w przypadku dwóch ostatnich okazów na zalinkowanych zdjęciach, rzeczywiście należałoby uwzględnić jeszcze inne okoliczności przed postawieniem diagnozy - głównie to gdzie one przebywały. Jeśli to był szuwar nad wodą, to ja podtrzymuje swoją ocenę. Przy 2 okazie mamy jeszcze taki opis: "jest to osobnik juwenilny z pogranicza dorosłości - prawdopodobnie z możliwościami do rozrodu." I z tym się nie zgadzam, bo skrzydła mają specyficzny połysk, okaz jest nieco spłowiały i nie ma do końca czarnych narządów analnych (są tam lekkie rozjaśnienia), dół oka relatywnie jasny, zielony - do dojrzałości jeszcze daleko.

http://www.odonata.it/wp-content/photos ... farfal.jpg
Tutaj jeszcze dla zobrazowania tego o czym pisałem w poprzednim poście - ten osobnik L. quadrimaculata jest już wybarwiony praktycznie tak jak dojrzały, a mimo to siedzi jeszcze przy wylince. Jego młody wiek zdradza jednak wygląd skrzydeł.

Inny przykład:
http://www.fauneflore-massifcentral.fr/ ... -695-1.jpg

I jeszcze okaz Ewy Miłaczewskiej który chwile wcześniej siedział przy wylince, kiepsko latał:
http://www.wazki.pl/z/wazki_libellula_q ... 02919a.jpg

Napisałeś Krzysztof, że "Piotrze stosujesz zbyt rozszerzająco określenie "teneralne" do już juwenilnych osobników" - i w przypadku takich osobników jak powyżej, to ja wole rozszerzyć stosowanie określenia "teneralne", niż nazwać takie juwenilnymi. Te twoje okazy też są ewidentnie młode i jeżeli bytowały jeszcze w szuwarach nad wodą (nie odleciały dalej od wody i nie zaczęły polować), to dla mnie lądują w worku "teneralne".

Piotr upierasz się, co do teneralności ważek bez uwzględnienia twardości egzoszkieletu oraz ubarwienia ważki. Bierzesz pod uwagę tylko odblaski na skrzydłach. Nie uwzględniasz faktu, że już u juwenilnej ważki skrzydła nie są płaskie jak stół. Dla przykładu: żyłka subkostalna jest poniżej kostalnej i radialnej 1 tworząc w przekroju bocznym "V". Takie ułożenie płaszczyzny przy fotografowaniu owocuje jaśniejszymi miejscami. Określasz to jako odbicia, “smugi” i na tym się tylko koncentrujesz. Załączam dwa zdjęcia tego samego samca czteroplamej z jednominutową różnicą. Na 1 zdjęciu - lewe przednie skrzydło - są jasne wyraźne smugi, natomiast na prawych jest ich brak. Drugie zdjęcie jest całkowicie "czyste" od jakichkolwiek rozjaśnień.  Identyczna sytuacja jest na pierwszym Twoim zdjęciu; lewe skrzydła zawierają smugi jasnego, a na prawych ich nie ma.
To są przykłady na regułę "kąt padania równy kątowi odbicia", a to oznacza, że z odpowiednim ustawieniem, skierowaniem obiektywu można uzyskać czyste ujęcie ważki.
Drugie Twoje zdjęcie: brak odblasków na skrzydłach. Egzoszkielet jest utwardzony, a ubarwienie bliższe jest osobnikowi juwenilnemu niż teneralnemu. Dwa czynniki są spełnione, a trzeci nie występuje. Jedyny czynnik, jaki określa tą ważkę jako teneralną jest to, że pozostaje na wylince. Czy ten fakt może być jedyną, ostateczną oceną "wieku" tej ważki?

Tutaj rodzą się pytania:
1. Czy mając na uwadze wygląd zewnętrzny: utwardzenie egzoszkieletu, utwardzenie skrzydeł i ubarwienie chcemy określić wiek, a raczej okres w życiu ważki jako teneralny, juwenilny?
2. Czy też pomijając wymienione w pkt. 1 trzech warunków chcemy zawrzeć w określeniu teneralny - miejsce bytowania larwy, a określając juwenilny - zawrzeć przypuszczenie, że osobnik juwenilny przebywa nad tym zbiornikiem, ale na pewno jako larwa w tym zbiorniku nie przebywał?
3. Co w przypadku, gdy zastaniesz teneralnego osobnika, którego trzy cechy jednoznacznie wskazują na takiego, a przybył nad ten zbiornik z innego zbiornika? Takie sytuacje mogą i mają miejsce, choć podejrzewam są niezbyt częste. Czy takiego osobnika nazwiemy juwenilnym, choć wszystko wskazuje na teneralnego.

Należałoby się zdecydować czy używamy do określenia osobnika teneralnego wg Dijkstry - gdzie "osobniki teneralne opisane są jako te, które dopiero opuściły wylinkę (są miękkie i nie mają jeszcze zdolności do lotu)" czy przyjąć inny wygodniejszy model.
Piotrze nic nie stoi na przeszkodzie otwarcia nowego wątku o ustalenie dla potrzeb polskiej odonatologii sprecyzowania terminów teneralnych i juwenilnych ważek.


Jeżeli chcesz wyjaśnienie to daj znać, a na PW podam Ci adres mailowy do Natalii Matushkiny  z Uniwersytetu w Kijowie i poproszę osobiście o wyjaśnienie dla Ciebie powyższej nurtującej Cię kwestii.

Ja doskonale wiem kiedy połysk skrzydeł jest związany z młodym wiekiem ważki, a kiedy nie. U młodych ma inną strukturę i charakter. Przerabiałem to tysiące razy i dla mnie jest to nie do pomylenia.

Dla mnie podział teneralne/juwenilne służy przede wszystkim jakimś celom, nie jest tylko teorią. Definicja Dijkstry jest zgrabna, ale w praktyce mało użyteczna. Jeżeli teneralność powiążemy np. z rozwojem larwalnym, tak jak się to robi w pracach faunistycznych, to trzeba ją ująć trochę szerzej (definicja z Atlasu rozmieszczenia jest tu OK). Już sam wygląd skrzydeł, miejsce obserwacji i behawior ważki mówią wystarczająco dużo o możliwościach rozwoju w danej wodzie. Swoją drogą - siedzenie ważki jeszcze przy wylince to też nie jest "prawdziwa juwenilność" - bo ta objawia się żerowaniem, sprawnym lotem i u wielu gatunków trzymaniem się z dala od wody. Jakbyś chciał do juwenilności zastosować tak ostre kryteria jakie sugerujesz dla teneralności, to pokazane L. quadrimaculata przy wylinkach nie będą ani juwenilne, ani teneralne. Punkt 3. który wymieniłeś to już kwestia oceny sytuacji na zdrowy rozsądek i miejsce na zrobienie wyjątku. Inny przykład - ja za niedługo będę studiował dynamikę pojawu Ischnura elegans. Będę liczył przez cały sezon osobniki teneralne, juwenilne i dojrzałe, ale nie nad samą wodą, gdzie występuje nadreprezentacja dojrzałych samców - jakieś 10 metrów dalej. I w takim wypadku również dużo lepiej sprawdzi się definicja Atlasowa, (a najlepsza będzie ta z pracy Benno O. N. Hinnekint), natomiast ta Dijkstry będzie tu bezużyteczna. Jako że granice teneralności i juwenilności nie są ostre, to jest tu trochę miejsca swobody przy definiowaniu jednego i drugiego. Do mnie jednak nie przemawiają definicje trudne do wykorzystania w praktyce, a taką właśnie jest "jak ważka lata to jest już juwenilna".

PS: czy dobrze mi się wydaje, że wstawiasz do swoich postów copy-pasty ze swojej korespondencji z odonatologami?

Pogodnych, spokojnych Świąt Wielkanocnych pełnych radosnego, wiosennego nastroju życzą Ela i Krzysztof

W  galerii Łunicy czerwonej (Pyrrhosoma nymphula) przybyło 10 zdjęć samca, 6 zdjęć samicy i 10 zdjęć zachowań rozrodczych.
Link do strony: http://vedi.manifo.com/lunica-czerwona---pyrrhosoma-nymphula

W załączeniu Łunica czerwona (Pyrrhosoma nymphula) - tandem i przeszkadzający im samiec. Intruz gryząc odwłok samca trzymającego samicę chciał, aby ten zrezygnował z samicy. Zachowanie podobne do tego, jakie często widziałem u żagnicy południowej z tą różnicą, że u tej drugiej odbywa się to w locie.

W galerii Gadziogłówki pospolitej (Gomphus vulgatissimus) - o 11 zdjęć samca, 8 zdjęć samicy i 2 zdjęcia tandemu.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/gadzioglowka-pospolita---gomphus-vulgatissimus

W załączeniu samiec Gadziogłówki pospolitej z pochwyconą samicą 2016-05-22 Ruda. Proszę zwrócić uwagę, jak duże w tym ujęciu wyglądają tzw. "uszczka".

Galeria Nimfy stawowej (Enallagma cyathigerum) - powiększyła się o 15 nowych zdjęć.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/nimfa-stawowa---enallagma-cyathigerum

W załączeniu: Pięknie wybarwione i dojrzałe osobniki. Samica androchromatyczna.

_____________________________________________________________________________

Galeria Lecichy pospolitej (Orthetrum cancellatum) - powiększyła się o 32 nowe zdjęcia.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/lecicha-pospolita---orthetrum-cancellatum

W załączeniu: Tandem lecichy pospolitej przysiadł tak, że samiec zapewnił sobie możliwość szybkiej zmiany partnerki. Gdy  pierwsza samica zaczęła składać jaja samiec rozpoczął kopulację z drugą.

Galeria Lecichy białoznacznej (Orthetrum albistylum) - powiększyła się o 18 nowych zdjęć.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/lecicha-bialoznaczna---orthetrum-albistylum

W załączeniu zdjęcie samicy rozgrzewającej się. Na uwagę zasługuje fakt, że zakres poruszania skrzydłami jest inny, niż ten przed dziewiczym lotem, a także jaki powstaje rysunek kreślony poruszanymi skrzydłami.

Galeria Lecichy małej (Orthetrum coerulescens) - powiększyła się o 12 nowych zdjęć z 2016.
Rzeczka Ruda nadal pozostała (2016) miejscem rozrodu i bytowania lecichy małej, choć lecichy południowej już w 2016 nie było.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/lecicha-mala---orthetrum-coerulescens

W załączeniu lecicha mała (Orthetrum coerulescens) - samiec w towarzystwie Ważki rudej (Libellula fulva) - samca i tandemu (2016-06-23 Ruda). Jak widać nie obawia się niebezpieczeństwa ze strony ważek siedzących na tym samym patyku.

Galeria Lecichy południowej (Orthetrum brunneum) - powiększyła się o 13 zdjęć samca, 19 zdjęć samicy i 11 zdjęć zachowań rozrodczych.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/lecicha-poludniowa---orthetrum-brunneum

Zdjęcia z 2015 zostały wykonane nad rzeczką Rudą. W tamtym czasie nie udało się nam zaobserwować składania jaj przez samicę. W 2016 nie spotkaliśmy przeobrażeń, ani też choćby jednego osobnika lecichy południowej.
Zdjęcia z 2016 wykonane zostały na żwirowni w Dębie Polskim. Nadmienię, że w 2015 nie było w tym miejscu (nie spotkaliśmy) jeszcze lecichy południowej.
Dodam, że w 2016 w przeciwieństwie do roku 2015, na żwirownię nie przyleciał szablak wędrowny. Odnotowaliśmy brak ważki płaskobrzuchej. Pojawiły się pojedyncze osobniki: szablak czarny samiec, szablak przypłaszczony - samica, szablak przepasany - samiec, duża ilość szablaka późnego (wylęgi i rozród), szablak żółty - samiec, zalotki przypłaszczone i białoczelne (kilka par - rozród), szafranka czerwona - rozród, pałątka południowa i pierwsze osobniki straszki syberyjskiej oraz samiec lecichy małej. Zrobiło się bardzo ciekawie.

W załączeniu Lecicha południowa (Orthetrum brunneum) samiec 2016-08-25 podczas lotu. Jego lot nie jest tylko lotem patrolowym, jednocześnie nadzoruje składającą jaja samicę.

Galeria Ważki rudej (Libellula fulva) powiększyła się 23 zdjęcia samca, 22 zdjęcia samicy i 6 zdjęć zachowań rozrodczych, w tym o zdjęcia z przeobrażenia zarówno samca, jak i samicy.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/wazka-ruda---libellula-fulva

W załączeniu samica androchromatyczna ważki rudej z 2015-07-10 i tandem z 2016-06-27. Zdjęcia wykonano nad rzeczką Ruda poniżej jazu.

Galeria Ważki czteroplamej (Libellula quadrimaculata) powiększyła się 10 zdjęć samca, 14 zdjęć samicy i 5 zdjęć zachowań rozrodczych, w tym o zdjęcia z przeobrażenia samicy.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/wazka-czteroplama---libellula-quadrimaculata

W załączeniu samiec (2015-07-24) i samica (2015-07-15) f. praenubila - Ruda.

Prezentuję parę łątki halabardówki (Coenagrion hastulatum) składającą jaja w całkowitym zanurzeniu.
Na zdjęciach zarówno u samca jak i samicy wzdłuż górnej krawędzi skrzydeł widoczny jest zielony pasek. Obserwując je tam, na miejscu, widząc je z bliska przez wizjer zastanawiałem się dlaczego to miejsce jest zielone. Odpowiedź przyszła z chwilą gdy z całkowitego zanurzenia tandem wyfrunął i spoczął powyżej lustra wody. Zgromadzone powietrze, zamknięte pomiędzy skrzydłami stworzyło soczewkę, która skupiła obraz fragmentu rośliny, stąd ten kolor zielony.
Od chwili znalezienia tej pary do jej wylotu z całkowitego zanurzenia minęły 4 minuty. W tym czasie para tylko raz i to na bardzo krótko i niecałkowicie (samica tylko do połowy tułowia) się wynurzyła. Samica nie przestawała wkłuwać w roślinę pokładełka, a tym samym nie przestawała składać jaj. (Zdjęcie 3)
Jest to kolejny gatunek po świteziankach (same samice), pałątkach, które składają jaja w tandemie w całkowitym zanurzeniu.
Na 2 zdjęciu jest bardziej widoczna powierzchnia wody.

Z naszej odonatofauny, pod wodę zdarza się zejść też Enallagmie i Erythrommie (najas przynajmniej).

Dziękuję za informację.
Jeszcze ich nie spotkałem "nurkujących" przy składaniu jaj.

Prezentuję kolejną parę, tym razem łątki dzieweczki (Coenagrion puella) -  składającą jaja w zanurzeniu.
Ta para przysiadła na listku rośliny rosnącej w rzeczce (Ruda) i samica rozpoczęła składanie jaj. Liść jest dość delikatny, pod ciężarem tandemu i pod wpływem nurtu liść się zatapiał, a wraz z nim zanurzały się łątki. Jak widać zanurzenie jest przypadkowe.  
W przypadku tandemu łątki halabardówki - powyżej prezentowanego - zanurzenie podczas składania jaj było celowe. Samica łątki halabardówki schodziła coraz niżej po roślinie sztywnej, rosnącej w dnie rzeczki.
Samiec łątki dzieweczki nie był jeszcze gotowy, a może nie chciał całkowicie zniknąć pod powierzchnią wody i po 2 ujęciu wyfrunął wraz z samicą poszukać lepszego miejsca dla złożenia jaj. Historia się powtórzyła, gdyż wybrały podobne miejsce.

Kopulacja par mieszanych Calopteryx

Powracam do tematu par mieszanych i jako wstęp cytuję słowa Piotra z 13 kwietnia 2015 r. (temat poruszony w tym wątku)


Zaprezentowane zdjęcia par mieszanych to samiec C. splendens i samica C. virgo. W obu przypadkach zaistniała pełna kopulacja. W przypadku pierwszej pary kopulacja trwała około 5-6 minut (fot.1), a w przypadku drugiej pary kopulacja trwała 2 minuty z 22 sekundową przerwą. (fot. 2 i 3)
Zdjęcia wykonano 18 i 20 lipca 2017 r. w Zaborskim Parku Krajobrazowym. Siedlisko rozwoju i bytowania obu Calopteryx pokrywa się z miejscem rozrodu. Oba gatunki współistnieją obok siebie. Samice, które nie są gotowe do rozrodu przesiadują na liściach drzew rosnących wzdłuż koryta rzeki nie wyżej niż na 2-3 metrach od powierzchni wody. Te samice nie są nagabywane, chwytane przez samce - dotyczy to obu gatunków.
Brzegi rzeki porośnięte różną roślinnością są miejscem przebywania samcy obu gatunków. Przeważająca większość z nich jest gotowa do rozrodu. Duża ilość samcy, tych najbardziej "nakręconych" przez hormony potrafi przepędzić dużo większe ważki od siebie. Sam obserwowałem jak samiec C. splendens przepędził samca O.  forcipatus czy O. cecilia, które są dużo większe od nich a jednak schodziły im z drogi.
Niesamowicie wygląda przelot samicy (szukającej miejsca do złożenia jaj lub poszukującej partnera) Calopteryx nad powierzchnią rzeki, gdy tak frunie samotna, a tuż za nią przemieszcza się "stado" samcy obu gatunków trzepoczących w różnych rytmach skrzydłami. Podobnie wygląda sytuacja gdy przelatuje samiec z podczepioną samicą. Wobec par wolne samce są dość agresywne i w locie, i podczas gdy para przysiądzie, a nie jest połączona jeszcze w "serduszko".
To są nieprawdopodobne sytuacje.
Aby zobrazować jakie to były ilości gotowych do rozrodu samcy podam przykład: na 0,6 m² siedzi od 12 (na załączonym zdjęciu nr 4 jest 12 osobników C. splendens) do 26 i więcej.

Przedstawiam, spotkaną po raz pierwszy samicę tężnicy wytwornej (Ischnura elegans) f. infuscans w niecodziennym ubarwieniu.
Samica choć jest w tandemie wyraźnie widać zielony kolor tułowia i taki sam kolor ma pas w grzbietowej części tułowia.
Nadto kolor zielony występuje na 1, 2, 3 i 7 segmencie odwłoka w części nie zabarwionej na czarno.
Wyjątkowy jest wierzch segmentu 8, gdyż jest też w kolorze zielonym. Forma infuscans segment 8 ma ubarwiony od beżowo-żółtego do brązowego.
Niecodziennie można spotkać tak ubarwioną samicę, u której plamki za oczami są również w kolorze zielonym. (foto. 2)

Drugie zdjęcie zostało wykonane po prawie 48 minutach od pierwszego.
Jeżeli kogoś cechuje cierpliwość i jest w stanie porównać oba samce to dowie się, czy jest to ten sam, czy też są to dwaj różni partnerzy.

Prezentuję kolejne dwa gatunki, które składającą jaja w zanurzeniu.

Oczobarwnica mniejsza (Erythromma viridulum) - tandem składający jaja przy całkowitym zanurzeniu samicy, które trwało 3,5 minuty. Prawdopodobną przyczyną takiego zachowania samicy mogło być to, że para bardzo często była "atakowana" przez samotne samce. (Foto. 1 wykonano na żwirowni w Dębie Polskim 2017-06-29)

Samica tężnicy wytwornej (Ischnura elegans) samotnie rozpoczęła składanie jaj w roślinę leżącą na powierzchni wody.
Po niespełna 0,5 minucie zmieniła miejsce. Zeszła pod powierzchnię wody i dalej tam składała jaja. (Foto. 2 i 3) Samica pod wodą przebywała ponad 1 minutę. Będąc jeszcze pod wodą zaczęła poruszać skrzydłami tak jak w locie wznoszącym, w bardzo małym zakresie, co widać jako jasną plamę na powierzchni wody. (Foto. 4) Wyglądało to tak, jakby swój lot rozpoczęła pod wodą i dalej go kontynuowała już w powietrzu. Zmieniając środowiska o krańcowo różnej gęstości nie miało to żadnego wpływu na jej lot. Po chwili wznosiła się już nad wodą i szukała dogodnego miejsca do dalszego składania jaj. Po 20 minutach zakończyła składanie jaj i odleciała.
(Foto. 2, 3 i 4 wykonano na żwirowni Ostrowitko 2017-08-13)
Tego dnia jaja składały tylko samice f. typica i infuscans.

Co to jest?

Na załączonym zdjęciu jest teneralny samiec żagnicy torfowcowej (Aeshna subarctica) w końcowej fazie przeobrażenia.
Na segmencie 3 tuż przy seg. 4 i na seg. 4 tuż przy 5 są widoczne "wypustki" - pierwszy nieco większy od drugiego. Są zaznaczone lit. "A".
Na segmencie 6 wylinki w jego spodniej części, tym razem poza środkiem (bliżej brzegu) również widoczne jest "wystające coś" - zaznaczyłem to miejsce lit. "B".
Dodam, że tego samego dnia (8 lipca 2017) obserwowałem teneralną samicę, u której nie widziałem w/w "wypustek".

Spokojnych Świąt Bożego Narodzenia oraz Szczęśliwego Nowego Roku życzą Ela i Krzysztof

Latem 2017 udało się nam spotkać sześć nowych gatunków ważek. Prezentację zaczynam od iglicy małej (Nehalennia speciosa), gdyż to ta ważka była celem naszej wyprawy. Pozostałe, dla nas nowe gatunki spotkaliśmy przy okazji pobytu na Kaszubach. Galeria iglicy małej to 7 zdjęć samca, 15 zdjęć samicy, 4 zdjęcia tandemów.

Link do strony iglicy małej (Nehalennia speciosa): http://vedi.manifo.com/iglica_mala-nehalennia_speciosa

Fot. 1  Iglica mała (Nehalennia speciosa) - tandem.

Fot. 2 Bagienny zbiornik - Leśnictwo Turowiec, Nadleśnictwo Rytel.  Iglica mała (Nehalennia speciosa) - samica na tym zdjęciu wskazana jest strzałką. W takim środowisku przebywały obserwowane przez nas iglice małe.

Fot. 3  Bagienny zbiornik - Leśnictwo Turowiec, Nadleśnictwo Rytel. Nad takimi oczkami wody lubią również przebywać iglice małe. Na tym zdjęciu są 3 osobniki tej ważki.

Zdjęcia wykonano 19 lipca 2017.

Kolejny, drugi nowy dla nas gatunek spotkany na Kaszubach to zalotka torfowcowa (Leucorrhinia dubia) tym bardziej cenna, że to ostatni gatunek z zalotek jakiego jeszcze nie spotkaliśmy.

Ponadto nad bagiennym zbiornikiem (Leśnictwo Turowiec, Nadleśnictwo Rytel) spotkaliśmy zalotkę większą (Leucorrhinia pectoralis) w trakcie rozrodu oraz bardzo dużo zalotki białoczelnej (Leucorrhinia albifrons) w trakcie rozrodu, a także obserwowaliśmy przeobrażenia tej ważki.

Galeria zalotki torfowcowej (Leucorrhinia dubia) jest pod adresem: http://vedi.manifo.com/zalotka_torfowco ... inia_dubia

Fot. 1 Zalotka torfowcowa (Leucorrhinia dubia) - samiec. 2017-07-09
Fot. 2 Zalotka torfowcowa (Leucorrhinia dubia) - samica. 2017-07-07
Fot. 3 Zalotka większa (Leucorrhinia pectoralis) - tandem. 2017-07-09
Fot. 4 Zalotka białoczelna (Leucorrhinia albifrons) - samica z wyjątkowo pięknie zaciemnionymi, zażółconymi skrzydłami. 2017-07-07

W Nowym Roku życzymy dobrej pogody, dużo udanych ujęć oraz ciekawych spotkań.

Kolejny, trzeci już nowy dla nas gatunek spotkany na Kaszubach to żagnica torfowcowa (Aeshna subarctica). Są to tylko teneralny samiec i samica. Dorosłych osobników w tym czasie co byliśmy nie spotkaliśmy. Na stronie jest filmik ze "startu samicy w dziewiczy lot".

Galeria żagnicy torfowcowej (Aeshna subarctica) jest pod adresem: http://vedi.manifo.com/zagnica_torfowco ... subarctica

Kolejny, czwarty już nowy dla nas gatunek spotkany na Kaszubach to smaglec ogonokleszcz (Onychogomphus forcipatus).
Ważki tego gatunku można spotkać wszędzie (dotyczy to Zaborskiego Parku Krajobrazowego). Z dala od rzek na leśnych drogach, łąkach, czy też nad jeziorami. Sporadycznie, ale się pojawiają nawet nad bagiennymi zbiornikami.
Ważka ta jest ciekawie ubarwiona zwłaszcza na odwłoku. Na każdym segmencie są niepowtarzalne wzory - każdy inny co widać na załączonym zdjęciu (fot.1).
Nie sposób nie wspomnieć o pokaźnych narządach analnych samca (fot. 2 i 3), tak charakterystycznych dla tego gatunku.
Zdjęcia wykonano 7 lipca 2017 r.

Galeria smaglca ogonokleszcza (Onychogomphus forcipatus) -  jest pod adresem: http://vedi.manifo.com/smaglec_ogonokle ... forcipatus

Trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia) to już piąty, nowy dla nas gatunek spotkany na Kaszubach. Spotkane przez nas trzeple zielone w Zaborskim Parku Krajobrazowym to wyjątkowo spokojne ważki.
Osobniki trzepli zielonej przebywały na "zewnątrz" krzewów i wysokich roślin porastających brzeg rzeki do chwili wzrostu temperatury, a wraz z nim samce i samice zaczęły pojawiać się nad samą wodą.
Na załączonym zdjęciu samiec przebywał nad rzeką czekając na samicę. Nad tą samą rzeką przebywały w bardzo dużych ilościach świtezianki: błyszczące i dziewice. Dla samcy świtezianek był "intruzem" i atakowały go. Zachowując stoicki spokój dalej przebywał na swoim miejscu i nie atakował świtezianek.

W tym miejscu przebywały: lecicha pospolita, ważka ruda, szablak krwisty i zwyczajny, pióronóg zwykły, husarz władca, husarz ciemny, gadziogłówka pospolita, smaglec ogonokleszcz, szklarnik leśny oraz lecicha mała w trakcie rozrodu.

Galeria trzepli zielonej (Ophiogomphus cecilia) -  jest pod adresem: http://vedi.manifo.com/trzepla_zielona- ... us_cecilia

Szklarnik leśny - Cordulegaster boltonii to szósty, nowy dla nas gatunek spotkany na Kaszubach.
Na zdjęciu odpoczywający samiec szklarnika leśnego, a poniżej z lewej strony smaglec ogonokleszcz. Samce czekają na pojawienie się samic i gdy te nadlecą i zdołają je podpiąć natychmiast odlatują i znikają w koronach wysokich drzew.

Galeria Szklarnika leśnego - Cordulegaster boltonii to 9 zdjęć samca. Nie udało się nam sfotografować samicy.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/szklarnik_lesny- ... r_boltonii

Szablak przepasany - Sympetrum pedemontanum to kolejny gatunek spotkany na Kaszubach.
Galeria Szablaka przepasanego - Sympetrum pedemontanum wzbogaciła się o 7 zdjęć młodocianych samców i 8 zdjęć samic.
W drugiej połowie lipca 2017 szablaki przepasane licznie się przeobrażały. W czasie naszego pobytu nie spotkaliśmy choćby  jednego, dorosłego osobnika. Nie udało się nam znaleźć szablaka przepasanego podczas przeobrażenia.

Kolejny raz miałem możliwość obserwować lecichę pospolitą zjadającą inną ważkę. Tym razem ofiarą był szablak przepasany, co widać na załączonym zdjęciu z 2017-07-18.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/szablak-przepasa ... demontanum

Galeria Tężnicy małej - Ischnura pumilio wzbogaciła się o 16 zdjęć samca, 19 zdjęć samicy i 11 zdjęć tandemów - w różnych etapach wybarwienia - wykonanych w 2017.

Załączone zdjęcie (fot. 1) przedstawia już juwenilną samicę tężnicy małej po pierwszym locie zrobione w dniu 26 sierpnia 2017 r. na żwirowni Ostrowitko. Pojawienie się w tym dniu młodej po przeobrażeniu samicy świadczy o tym, że jest to drugie pokolenie występujące w 2017 r. Zbiornik, w którym żyła i nad którym się przeobraziła wspomniana samica tężnicy małej do marca 2017 r. jeszcze nie istniał. Powstał i napełniał się wodą z opadów od wspomnianego miesiąca.

Fotografia 2 przedstawia samicę w przejściowych kolorach z przewagą koloru pomarańczowego, ale z widocznymi wyraźnie kolorami: żółtym zielonym i niebieskim. Zdjęcie wykonano nad nowym, małym stawem zasilanym wodą ze źródła położonego powyżej (pod Izbicą Kujawską) 7 sierpnia 2017r.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/teznica_mala-ischnura_pumilio

Galeria Szablaka południowego - Sympetrum meridionale powiększyła się o 11 zdjęć samca i 7 zdjęć samicy. Zdjęcia są z 2016 i 2017 r., a wykonane zostały nad jeziorem Rakutowskim i żwirowni Ostrowitko.
Na załączonym zdjęciu samiec szablaka krwistego molestuje samicę szablaka południowego. Samica strzepnęła intruza i nadal pozostała w tym miejscu. Zdjęcie wykonano 5 września 2017 - jez. Rakutowskie.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/szablak-poludnio ... eridionale

Galeria Żagnicy jesiennej - Aeshna mixta wzbogaciła się o 11 zdjęć samca, 5 zdjęć samicy i 8 zdjęć zachowań rozrodczych. Zdjęcia są z lat 2015-2017, a wykonane zostały; zbiorniki w Cypriance, jezioro Rakutowskie i żwirownia Ostrowitko.

Na załączonym pierwszym zdjęciu samica żagnicy jesiennej podczas składania jaj - jezioro Rakutowskie 19 września 2017.
Proszę zwrócić uwagę na wianuszek pęcherzyków powietrza na powierzchni wody wokół odwłoka.

Drugie zdjęcie z 5 września 2017 również jest wykonane nad tym samym jeziorem. Przedstawia dwa zgodnie siedzące obok siebie samce żagnicy jesiennej. Chwilę wcześniej nawzajem się atakowały pilnując własnych rewirów. Powodem takiego zachowania było przysłonięcie słońca przez ciężkie chmury i wzmożony powiew zimnego wiatru.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/zagnica-jesienna---aeshna-mixta

Galeria Szablaka późnego - Sympetrum striolatum wzbogaciła się o 32 nowe zdjęcia samca, 17 zdjęć samicy i 27 zdjęć z zachowań rozrodczych. Zdjęcia zostały wykonane w 2016 i 2017 roku nad żwirownią Ostrowitko i w Dębie Polskim, oraz jeziorem Rakutowskim.
Należy dodać, że nad jeziorem Rakutowskim szablak późny pojawił się dopiero w 2017 r. Prawdopodobną przyczyną tak licznego pojawienia się tego szablaka (i to nie jedynego) w tym miejscu były dość obfite opady, które przyczyniły się do wypełnienia całej niecki jeziora, aż poza jego granice. Jezioro w strefie przybrzeżnej nie jest głębokie. Od linii brzegowej w głąb jeziora tak 400 - 600 m poziom wody to maksymalnie 50 cm z licznymi wypłyceniami o piaszczystym dnie pośród łąk turzycowych i innych roślin wodnych. Powyższe dotyczy północno-wschodniej części jeziora.
Szablaki późne składają jaja w tandemie, samice same składają jaja, a bywa również tak, że samice składają jaja pod czujnym okiem partnera.

Link do strony: http://vedi.manifo.com/szablak-pozny--- ... striolatum

Czy para Lecichy południowej (Orthetrum brunneum) kopuluje?

Pod tym linkiem https://drive.google.com/file/d/1yOdjzwAlEi7MwLusMXVyTVznywWqoOtZ/view?usp=sharing

można obejrzeć filmik ze wspomnianą parą lecichy południowej. Pierwsza część filmiku jest w zwolnionym tempie 0,125x. Druga jest w tempie normalnym.
Wykonano 2016-08-25 o 12:16 na żwirowni w Dębie Polskim.
Czy Waszym zdaniem jest to "pełna" kopulacja, a pod segmentem 3 u samca widoczny jest vesicula spermalis, czy też jest zupełnie inaczej?

Zapraszam do podzielenia się własnymi spostrzeżeniami.

CD.
Dla zobrazowania jak wyglądają narządy rozrodcze samca i samicy podczas kopulacji załączam zdjęcie tandemu lecichy południowej z 20 sierpnia 2016 zrobione w tym samym miejscu co para na filmiku.

Spokojnych, wiosennych, ciepłych i rodzinnych Świąt Wielkanocnych życzą Ela i Krzysztof

Początek wiosny jest raczej kapryśny, bardziej przypomina zimę, dlatego wybrałem szablaka wędrownego dawniej zwanego wiosennym.

Galeria Szablaka wędrownego - Sympetrum fonscolombii powiększyła się o 34 nowe zdjęcia samca, 19 zdjęć samicy i 1 zdjęcie wylinki.
Zdjęcia zostały wykonane w 2016 i 2017 roku nad żwirownią Ostrowitko i w Dębie Polskim, oraz jeziorem Rakutowskim.
W dniu 27 września 2017 na żwirowni Ostrowitko miałem możliwość obserwować teneralną samicę szablaka wędrownego. Tym samym jest to najpóźniej przeze mnie obserwowane i fotografowane przeobrażenie choć była to tylko końcowa faza - wysychanie. (zdjęcie 1)
Jeszcze później (16 października 2017) spotkałem juwenilną samicę nad jeziorem Rakutowskim. Od przeobrażenia dzieliło ją 2-3 dni. (zdjęcie 2)

Link do strony: http://vedi.manifo.com/szablak-wedrowny ... nscolombii

Z moich obserwacji poczynionych w 2017 r. wynika, że wszystkie widziane przez nas juwenilne osobniki szablaka wędrownego po 2-3 dniach (nawet szybciej) po przeobrażeniu odlatywały z tego miejsca. Pośród 116 osobników oznakowanych przeze mnie, żadnego nie spotkaliśmy w miejscu przeobrażenia, ani na żwirowni w Dębie Polskim, ani też nad jeziorem Rakutowskim. Prawdopodobnie wybrały dłuższą trasę.