Jak powstaje zbiór chrząszczy

Zbieranie

    Być może strona ta zachęci niektórych internautów do zainteresowania się chrząszczami. Nie można jednak skutecznie ich badać bez uprzedniego zebrania materiału i założenia zbioru. Chcę dać przynajmniej krótkie wskazówki jak do tego przystąpić.
    Każdy zbieracz powinien przede wszystkim mieć zatruwaczkę. Najczęściej jest to płaska, grubościenna, z długą szyjką, szczelnie zakorkowana butelka. W takiej butelce umieszczamy równo pocięte kawałki ligniny, nasączone kilkoma kroplami octanu etylu. Pary octanu etylu szybko i bezboleśnie zabijają znalezione chrząszcze. Zebrane owady należy natychmiast zaopatrzyć w etykietkę, na której, oprócz miejsca występowania, podajemy również datę i nazwisko zbieracza. Nawet najrzadziej spotykany gatunek jest bez tych danych całkowicie bezwartościowy pod względem naukowym. Może się zdarzyć, że owady leżące dłuższy czas w zatruwaczce po wyparowaniu octanu twardnieją. Nie jest to żadna wada, należy tylko bardzo delikatnie obchodzić się z takimi chrząszczami, aby ich nie uszkodzić. Najlepiej odkorkować zatruwaczkę i umieścić chrząszcze wraz z zatruwaczką w dużym szklanym naczyniu, na wilgotnym piasku lub ligninie. W naczyniu zaczyna się osadzać para wodna i wysuszone chrząszcze wystarczająco się nawilgocą, tak że możemy je następnego dnia wyjąć z zatruwaczki bez uszkodzenia. W podobnym naczyniu z piaskiem lub ligniną możemy następnie umieścić nawilżone owady. W ciągu 2 - 3 dni chrząszcze miękną i można zacząć je preparować. Musimy jednakże bezwarunkowo uważać, aby nie zmienić ich wyglądu.
    Pozostałe przyrządy terenowego wyposażenia zbieraczy, to miękka, entomologiczna pincetka, dłutko, nóż lub śrubokręt do podważania kory na pniach, notes, czerpak (siatka entomologiczna), sito entomologiczne i ekhaustor.
    Czerpak przypomina wyglądem ogólnie znaną siatkę entomologiczną, ale uszyty jest nie z cienkiego materiału, a z grubego płótna lnianego. Nie chwytamy nim pojedynczych owadów, ale przeczesujemy w jedną i w drugą stronę całe piętro roślin. Do łowienia owadów wodnych stosujemy czerpak wodny. Składa się on z półokrągłej metalowej obręczy, zaopatrzonej w uchwyt dla drążka oraz ze zwężającego się worka zaokrąglonego na końcu, bez wystających rogów. Worek robimy z mocnej, rzadkiej gazy młynarskiej. Wielkość oczek nie powinna przekraczać 1 mm, w przeciwnym wypadku drobne chrząszcze mogą uciekać nam z czerpaka, oczka nie mogą również być zbyt gęste, gdyż to utrudnia zbieranie. Możemy też łowić owady za pomocą sita entomologicznego; jest to worek lniany z dwoma leżącymi naprzeciw siebie uchwytami i dwoma sitami wewnątrz. Na górne sito nasypujemy kawałki kory, ściółkę leśną, huby drzewne lub inny materiał. Drobne kawałki spadają przez oba sita do dolnej części i wtedy możemy wybrać pozostałe na sicie owady pincetką lub ekshaustorem.
    Ekshaustor jest to szklany cylinder z dwoma zgiętymi rurkami. Do jednej z nich doczepiony jest wężyk gumowy, którego koniec wkładamy do ust i wciągamy powietrze. W naczyniu powstaje podciśnienie i jeśli zbliżymy koniec drugiej zagiętej rurki do małego owada, wówczas zostaje on wciągniętu do cylindra. Rurka, przez którą wciągamy powietrze, musi koniecznie na końcu być zabezpieczona kawałkiem gęstej gazy, aby owady nie wpadły nam do ust.
    Owady żyjące na drzewach i krzewach strzepujemy. Używamy do tego celu różnych rodzajów płacht do otrzepywania (parasolowatych, siatkowych, czworokątnych). Wsuwamy je pod gałęzie, aby owady przy silnym potrząsaniu, czy uderzaniu w pień lub gałąź spadły na nie. Istnieje jeszcze wiele innych sposobów zbierania (np. przynęcanie, przywabianie na światło na ziemi i na wodzie itp.). Podaję tylko sposoby najważniejsze.

Preparowanie

    Preparowanie zebranych chrząszczy jest sprawą prostą. Pracujemy na płytce z korka, torfu lub na innym odpowiednim materiale. Większe chrząszcze nabijamy w górnej ćwiartce pokrywy na specjalne szpilki entomologiczne o odpowiedniej grubości, mniejsze chrząszcze przyklejamy na etykietach odpowiedniej wielkości. Istnieje zasada, że odnóża chrząszczy nakłutych układamy pod ciałem, aby nie wystawały z boku, natomiast u chrząszczy naklejonych układamy je w naturalnej pozycji, jaką mają w czasie ruchu (nie grozi niebezpieczeństwo ich odłamania, gdyż chroni je etykieta). Odnóży nie przyklejamy. Do klejenia używa się wyłącznie kleju rozpuszczalnego w wodzie, najlepiej tzw. kleju rybiego, np. syndetikonu. Przytwierdzamy chrząszcze na etykietce, na której umieszczamy możliwie małą kropelkę kleju. U niektórych chrząszczy np. z rodziny Dermastidae na spodzie przedtułowia i odwłoku znajdują się ważne cechy systematyczne, dlatego do ich naklejania stosować należy kartoniki trójkątne, przy czym chrząszcze należy naklejać poprzecznie w taki sposób, aby wierzchołek kartonika zakrywał jedynie środkową część spodu ciała. Przy tym systemie naklejania przyjęto umieszczać chrząszcza tak, aby głowa jego była po lewej stronie kartonika. Niektóre gatunki z rodziny Scolytidae posiadają ważne cechy rozpoznawcze na stronie brzusznej ciała, należy więc część okazów przykleić grzbietem, by uniknąć kłopotliwego odklejania w razie potrzeby sprawdzenia tych cech. Należy również zwracać uwagę na to, by wszystkie chrząszcze znajdowały się na tej samej wysokości szpilki, mniej więcej na 1/3 odległości od łebka. Pod każdym rozpiętym chrząszczem musi znajdować się etykietka, na której są dane dotyczące miejsca znalezienia. Aby etykietka była czytelna i trwała, najlepiej pisać tuszem, drukowanymi literami. Po dokładnym określeniu w oparciu o literaturę naukową umieszczamy je ostatecznie w zbiorze w porządku systematycznym.

Przechowywanie

    Należy bardzo dbać o zbiory. Muszą być one umieszczone w miejscu suchym i strzeżone przed zapleśnieniem i szkodliwymi owadami. Najlepiej trzymać je w szczelnych pudełkach, odpowiednio dezynfekowanych. W tym celu używa się najczęściej nitrobenzolu lub paradichlorobenzolu. Zbiory powinny być regularnie, najlepiej dwa razy do roku, dezynfekowane. Zbiory zaniedbane, niedezynfekowane szybko ulegają zniszczeniu. Najlepiej przechowuje się chrząszcze w oszklonych, szczelnych gablotach. Dla wielu ludzi zbiory takie są nie tylko pamiątką, ale często również częścią składową ich życia i pracy.

ostatnie uaktualnienie:  21-05-2004