Scirtidae - chrząszcze mokradeł

Scirtidae, Eucinetidae, Clambidae.
Rafał Ruta
Posty: 250
Rejestracja: poniedziałek, 12 kwietnia 2004, 11:26
Lokalizacja: Wrocław
Kontakt:

Scirtidae - chrząszcze mokradeł

Post autor: Rafał Ruta »

Drodzy Koledzy!

Dziś troszkę o krajowych Scirtidae (=Helodidae, Elodidae, Cyphonidae). To niewielka rodzinka chrząszczy licząca w Polsce 22 gatunki zgrupowane w sześciu rodzajach: Elodes, Microcara, Cyphon, Hydrocyphon, Prionocyphon i Scirtes. Wszystkie związane są z wodą, w której rozwijają się ich larwy. Część w wodach płynących - niektóre Elodesy i Hydrocyphon, inne w stojących (często na torfowiskach), Prionocyphon rozwija się w dziuplach wypełnionych wodą. Imagines występują w pobliżu miejsc rozwoju larw.

Larwy są bardzo charakterystyczne - mają wieloczłonowe czułki, co jest cechą spotykaną wyjątkowo wśród owadów z przeobrażeniem zupełnym. łażą w wodzie, żywią się drobnymi cząstkami detrytusu, przerastającymi je grzybkami, może także bakteriami i pierwotniakami. Do pobierania pokarmu służy larwom bardzo skomplikowany aparat filtrujący złożony z rzędów szczecin, ząbków i wyrostków. Oddychają powietrzem atmosferycznym.

Stadium poczwarki trwa bardzo krótko - zwykle tylko kilka (nawet 2!) dni.

Dojrzałe chrząszcze żyją dość krótko, z wyjątkiem kilku gatunków, które zimują w ściółce, pod korą drzew, w pochewkach liściowych pałek itp. Okres najobfitszego pojawu imagines trwa od końca maja do połowy lipca. Najłatwiej zbierać je czerpakiem, kosząc po torfowiskach, wilgotnych łąkach, źródliskach, przy strumieniach, potokach itp. Chętnie lecą do światła. Obecność Prionocyphona można stwierdzić na podstawie larw znalezionych w dziuplach. Dojrzałe Scirtidy prawdopodobnie żywią się pyłkiem turzyc i innych roślin, niektóre gatunki chyba nie przyjmują pokarmu. Scirtesy (w Polsce 2 gatunki) posiadają rozszerzone tylne uda i potrafią świetnie skakać (jak pchełki ze stonek).

Oznaczanie chrząszczy jest żmudne - często wymaga preparacji narządów kopulacyjnych, które są bardzo skomplikowane (zarówno u samic, jak i samców), a dzięki temu dostarczają pewnych cech diagnostycznych. Są zresztą jedną z najbardziej charakterystycznych cech Scirtidae i tematem na osobny post... Same okazy są bardzo delikatne, łatwo odpadają im czułki i nóżki :(

Przygotowuję rewizję faunistyczną krajowych gatunków, stąd bardzo chętnie pożyczę materiały do oznaczenia. Prosze, przejrzyjcie wasze kolekcje, może akurat gdzieś w nich tkwią Scirtidy. Może także w sezonie zwrócicie uwagę na te chrząszcze. Za wszelkie materiały będę bardzo wdzięczny. świeżych stanowisk jest bardzo mało, a w pojedynkę zdążę zaledwie liznąć wybrane rejony kraju.

Bardzo chętnie poczytam też o miejscach, które możecie mi polecić na poszukiwania. W pierwszej kolejności jestem zainteresowany dobrze zachowanymi torfowiskami, zwłaszcza wysokimi i przejściowymi (ważne, by były wyraźnie wilgotne - najlepiej z oczkami wodnymi, torfiankami itp.).

Na koniec trochę fotek (z sieci), by było wiadomo, o czym piszę :)
Załączniki
Helodeslarva.jpg
Helodeslarva.jpg (37.45 KiB) Przejrzano 9493 razy
scirtorb.jpg
scirtorb.jpg (37.32 KiB) Przejrzano 9496 razy
scirtes.jpg
scirtes.jpg (34.47 KiB) Przejrzano 9503 razy
elodes.jpg
elodes.jpg (19.14 KiB) Przejrzano 9523 razy
cyphon.jpg
cyphon.jpg (10.77 KiB) Przejrzano 9573 razy
Awatar użytkownika
Miłosz Mazur
Posty: 2565
Rejestracja: czwartek, 26 stycznia 2006, 11:33
UTM: CA08
Specjalność: Curculionoidea
profil zainteresowan: Muzyka metalowa, fantastyka, gry planszowe
Lokalizacja: Kędzierzyn-Koźle/Opole
Podziękował(-a): 1 time
Kontakt:

Post autor: Miłosz Mazur »

a w czym ukaze sie ta rewizja :)
Awatar użytkownika
M. Stachowiak
Posty: 1813
Rejestracja: czwartek, 14 kwietnia 2005, 23:45
Lokalizacja: Bydgoszcz

Post autor: M. Stachowiak »

Rafał! Zapraszam w Bory Tucholskie. Sporo tu miejsc, które z pewnością Ciebie zainteresują, a dotąd nie były eksplorowane (przynajmniej pod kątem Scirtidae). Pomogę Ci w zorganizowaniu zaplecza socjalnego (noclegów i wyżywienia), a wynikami badań z pewnością będzie zainteresowanych sporo osób.
Awatar użytkownika
Miłosz Mazur
Posty: 2565
Rejestracja: czwartek, 26 stycznia 2006, 11:33
UTM: CA08
Specjalność: Curculionoidea
profil zainteresowan: Muzyka metalowa, fantastyka, gry planszowe
Lokalizacja: Kędzierzyn-Koźle/Opole
Podziękował(-a): 1 time
Kontakt:

Post autor: Miłosz Mazur »

a czy a moge sie pisac na ryjki bororów tucholskich :?:
Awatar użytkownika
M. Stachowiak
Posty: 1813
Rejestracja: czwartek, 14 kwietnia 2005, 23:45
Lokalizacja: Bydgoszcz

Post autor: M. Stachowiak »

Oczywiście że tak! Nieco w tym zakresie w ostatnich latach zrobili już M. Mazur i B. Petryszak. Jeżeli masz ochotę na łowy w Borach Tucholskich i możesz tu przyjechać, to daj znać na PW lub maila. Uzgodnimy szczegóły i... w teren!
Awatar użytkownika
Miłosz Mazur
Posty: 2565
Rejestracja: czwartek, 26 stycznia 2006, 11:33
UTM: CA08
Specjalność: Curculionoidea
profil zainteresowan: Muzyka metalowa, fantastyka, gry planszowe
Lokalizacja: Kędzierzyn-Koźle/Opole
Podziękował(-a): 1 time
Kontakt:

Post autor: Miłosz Mazur »

no to super

jak tylko uporam sie z kilkoma bieżącymi sprawami to sie odezwe :) :!:
Awatar użytkownika
M. Stachowiak
Posty: 1813
Rejestracja: czwartek, 14 kwietnia 2005, 23:45
Lokalizacja: Bydgoszcz

Post autor: M. Stachowiak »

OK.! Może do nas dołączą inni chętni?
Rafał Ruta
Posty: 250
Rejestracja: poniedziałek, 12 kwietnia 2004, 11:26
Lokalizacja: Wrocław
Kontakt:

Post autor: Rafał Ruta »

Widzę, że Mietek odświeżył temat sprzed paru lat. Pewnie warto byłoby połowić w Borach Tucholskich, ale sporo działałem w okolicach Piły, więc bory na sandrach z jeziorkami i torfowiskami w tej częśći Polski nie są dla mnie niczym nowym i w zasadzie wiem, czego się tam spodziewać. Na Pomorzu jest sporo ciekawych entomologicznie terenów nietkniętych ręką entomologa.

Co do rewizji, to dam znac jak juz sprawa bedzie finalizowana - mysle, ze w tym roku; calosc jest w zasadzie gotowa, tyle ze byla pisana jako praca magisterska i wymaga przerobienia do postaci nadajacej sie do opublikowania.
Awatar użytkownika
Andrzej Kurzawa
Posty: 1031
Rejestracja: piątek, 6 kwietnia 2007, 20:27
Lokalizacja: Napoleonów
Kontakt:

Cyphon

Post autor: Andrzej Kurzawa »

Odnośnie informacji na temat Scirtidae, to właśnie chyba spotkałem jakiegoś Cyphona. Ciekawe jest to, że temperatura dziś jest niska (ok. 1 st. C.) i padał śnieg.
Znaleziony 12.03.2009. w Napoleonowie koło Kamieńska, pow. radomszczański.
Doczytałem, że to takie bardzo wczesne "robaczki". Pierwszy raz się spotkałem z tą rodzinką.
Załączniki
Cyphon
Cyphon
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (21.3 KiB)
Cyphon sp.
Cyphon sp.
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (23.81 KiB)
Rafał Ruta
Posty: 250
Rejestracja: poniedziałek, 12 kwietnia 2004, 11:26
Lokalizacja: Wrocław
Kontakt:

Post autor: Rafał Ruta »

To najprawdopodobniej Cyphon laevipennis Tournier (= phragmiteticola Nyholm). Z tą "wczesnością" Scirtidae nie jest tak prosto - część środkowoeuropejskich gatunków z rodzaju Cyphon (m. in. pubescens, variabilis, laevipennis, padi) zimuje w postaci imaginalnej i te rzeczywiście pojawiają się wcześnie. Ale wiele gatunków zimuje jako larwy i te pojawiają się później, w maju-czerwcu. Większość rzadziej spotykanych (m. in. hilaris, ruficeps, kongsbergensis) gatunków należy właśnie do tej drugiej grupy.

Pozdrawiam,
Rafał
Awatar użytkownika
Andrzej Kurzawa
Posty: 1031
Rejestracja: piątek, 6 kwietnia 2007, 20:27
Lokalizacja: Napoleonów
Kontakt:

Cyphon

Post autor: Andrzej Kurzawa »

Też tak obstawiałem, ale to na zasadzie loterii, bo to nie moja działka. Spotkałem ich dzisiaj jeszcze kilka na moim domu, tzn. że chyba są częściej spotykane. Jak coś z tej rodzinki jeszcze spotkam, to wrzucę na forum. Pozdrawiam.
Awatar użytkownika
Łukasz Mielczarek
Posty: 915
Rejestracja: środa, 31 maja 2006, 18:58
Specjalność: Diptera
Lokalizacja: Włoszczowa/Kraków/Olkusz

Post autor: Łukasz Mielczarek »

Czy jakieś inne rodzaje Scirtidae poza Prionocyphon występują w wypełnionych wodą dziuplach? Spotykałem larwy Scirtidae w takich środowiskach podczas zbierania larw bzygów i stąd moje pytanie.
Rafał Ruta
Posty: 250
Rejestracja: poniedziałek, 12 kwietnia 2004, 11:26
Lokalizacja: Wrocław
Kontakt:

Post autor: Rafał Ruta »

W Polsce w grę wchodzi w zasadzie tylko P. serriconis. W południowej Europie - poza Prionocyphon może trafić się Sacodes flavicollis, który dociera do Słowacji i Czech, jest więc jakaś niewielka szansa, że znajdzie się gdzieś na południu Polski.
Awatar użytkownika
Łukasz Mielczarek
Posty: 915
Rejestracja: środa, 31 maja 2006, 18:58
Specjalność: Diptera
Lokalizacja: Włoszczowa/Kraków/Olkusz

Post autor: Łukasz Mielczarek »

Dziękuję za szybką odpowiedź.
Moje obserwacje są z południa Polski(Włoszczowa, Kraków) więc dobrze wiedzieć, że można znaleźć coś nowego:)
Rafał Ruta
Posty: 250
Rejestracja: poniedziałek, 12 kwietnia 2004, 11:26
Lokalizacja: Wrocław
Kontakt:

Post autor: Rafał Ruta »

Larwy obu rodzajów łatwo odróżnić - larwa Prionocyphon jest smukła i ma długie czułki, sięgające do segmentów odwłokowych, larwa Sacodes jest bardziej krępa, przypomina Elodes i ma czułki sięgające najwyżej do ostatniego segmentu tułowia.
Awatar użytkownika
Łukasz Mielczarek
Posty: 915
Rejestracja: środa, 31 maja 2006, 18:58
Specjalność: Diptera
Lokalizacja: Włoszczowa/Kraków/Olkusz

Post autor: Łukasz Mielczarek »

Niestety trzy larwy, które zebrałem są wysuszone i czułki im się obtrąciły. Następnym razem przyjże się lepiej świeżo zebranym.
Awatar użytkownika
Łukasz Mielczarek
Posty: 915
Rejestracja: środa, 31 maja 2006, 18:58
Specjalność: Diptera
Lokalizacja: Włoszczowa/Kraków/Olkusz

Post autor: Łukasz Mielczarek »

Dzisiaj sprawdziłem dwie włoszczowskie dziuple w których w ubiegłym roku widziałem larwy Scirtidae. Było ich bardzo wiele, ale wszystkie mają długaśne czułki i wyglądają na Prionocyphon serricornis. Larwy są niezwykle żywotne i będę próbował uzyskać imago.
Załączniki
pionocyphon.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (60.12 KiB)
Awatar użytkownika
Tomasz Krepski
Posty: 67
Rejestracja: piątek, 6 lutego 2009, 23:25
UTM: VV71
Lokalizacja: Szczecin

Post autor: Tomasz Krepski »

Rafał Ruta pisze:Dziś troszkę o krajowych Scirtidae (=Helodidae, Elodidae, Cyphonidae).
Witam :)
Mam pytanie. W literaturze spotykałem raczej nazwę Helodidae. Rozumiem, że aktualniejsza jest nazwa Scirtidae? Czy coś się zmieniło poza nazwą czy może były jakieś transfery np. rodzajów? Pytam, bo nie wiem jak wyglądała sytuacja wcześniej. Mam zbyt ogólną literaturę.
Rafał Ruta
Posty: 250
Rejestracja: poniedziałek, 12 kwietnia 2004, 11:26
Lokalizacja: Wrocław
Kontakt:

Post autor: Rafał Ruta »

W literaturze funkcjonują przynajmniej cztery nazwy tej rodziny:
Scirtidae Fleming, 1821
Cyphonidae Stephens, 1830
Elodidae Shuckard, 1840
Helodidae Agassiz, 1847

Jak widać, Scirtidae to najstarsza nazwa. Powszechnie spotykana jeszcze kilkanaście lat temu nazwa Helodidae utworzona była od nazwy rodzajowej Helodes, czyli błędnie poprawionej przez Agassiza (w 1847) pisowni Elodes. Problem w tym, że Helodes to nazwa rodzajowa utworzona przez Latreille'a (w 1799) dla monotypowego wówczas rodzaju obejmującego Chrysomela phellandrii L.
Awatar użytkownika
Tomasz Krepski
Posty: 67
Rejestracja: piątek, 6 lutego 2009, 23:25
UTM: VV71
Lokalizacja: Szczecin

Post autor: Tomasz Krepski »

Dziękuję za wytłumaczenie :)
Awatar użytkownika
vogel
Posty: 411
Rejestracja: piątek, 11 lipca 2008, 15:36
Lokalizacja: Gdańsk

Re: Scirtidae - chrząszcze mokradeł

Post autor: vogel »

W tym wątku Rafał zapowiadał -
Przygotowuję rewizję faunistyczną krajowych gatunków
Scirtidae. Pytanie - czy taka rewizja się ukazała, a jeśli tak, to gdzie? Nie udało mi się jej namierzyć.
Rafał Ruta
Posty: 250
Rejestracja: poniedziałek, 12 kwietnia 2004, 11:26
Lokalizacja: Wrocław
Kontakt:

Re: Scirtidae - chrząszcze mokradeł

Post autor: Rafał Ruta »

vogel pisze:Pytanie - czy taka rewizja się ukazała, a jeśli tak, to gdzie? Nie udało mi się jej namierzyć.
No cóż, w 2007 pisałem, że "dam znac jak juz sprawa bedzie finalizowana" i niestety zdanie to nie straciło na aktualności.
Awatar użytkownika
vogel
Posty: 411
Rejestracja: piątek, 11 lipca 2008, 15:36
Lokalizacja: Gdańsk

Re: Scirtidae - chrząszcze mokradeł

Post autor: vogel »

Dzięki za odpowiedź.
Rafał Ruta pisze:niestety zdanie to nie straciło na aktualności
.
:mysl: ......Poczekamy ;)
ODPOWIEDZ
  • Podobne tematy
    Odpowiedzi
    Odsłony
    Ostatni post

Wróć do „SCIRTOIDEA”